ਲਿੰਗ ਜਾਂ ਲਿੰਗਕ ਪਛਾਣ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਔਰਤ-ਮਰਦ ਦੀ ‘ਬਾਈਨਰੀ’ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ। ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਬਾਰੇ ਧਾਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ’ਤੇ ਵੀ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਬਾਈਨਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਤੀਜਾ ਲਿੰਗ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਦੋਹਾਂ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਫੈਸਲੇ ਨੇ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। 5 ਦਸੰਬਰ 2019 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਚਾਹੇ ਕਿੰਨਰਾਂ ਜਾਂ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਦਰਜਾ ਸੀ ਜਾਂ ਇਹ ਵਿਤਕਰਾ ਨਵਾਂ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਖੰਡੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਕਿੰਨਰਾਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਰਜੁਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਕੌਣ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਤੀਜੇ ਲਿੰਗ ਜਾਂ ਕਿੰਨਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹੱਲਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜੈਸਿਕਾ ਹਿੰਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਕਤਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨੈਤਿਕ ਦਹਿਸ਼ਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੈਸਿਕਾ ਹਿੰਕੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਖੁਸਰਿਆਂ ਦੇ ਅਪਰਾਧ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਅਨੈਤਿਕਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਹ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਕਿ ਕਿੰਨਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਕਿੰਨਰਾਂ ਨੂੰ ਗੰਦੇ, ਬਿਮਾਰ, ਛੂਤ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਦੇ ਆਦੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਥਾਰਟੀ ਲਈ ਵੀ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਨਯਾਯਾਂਗ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ: ਹਿਨਕੀ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਕਿੰਨਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਉੱਤੇ ਪਏ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਰਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਇਤਿਹਾਸ ਵਜੋਂ 'ਗਵਰਨਿੰਗ ਜੈਂਡਰ ਐਂਡ ਸੈਕਸੁਅਲਿਟੀ ਇਨ ਕਲੋਨੀਅਲ ਇੰਡੀਆ' ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।