ਜੈਪੂਰ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਹਾਵਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ 'ਜਿਸ ਕਿਹਾ ਉਸ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਜਾਣੀ, ਜਾਂ ਉਹ ਝੂਠਾ ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਰਾਜਸਥਾਨੀ'। ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ-ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਸਲ ਕੀਮਤ ਦੇਖਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਚੱਲੋ।
ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਜੋਬਨੇਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਨ। ਜੋਬਨੇਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸ੍ਰੀ ਕਰਨ ਨਰਿੰਦਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਪੀਣ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਈ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਟੈਂਕਰ ਮੰਗਵਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਰਸਤਾ ਲੱਭਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਕੀਤਾ, ਬਲਕਿ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਵੀ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸੂਬੇ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਬੜਮੇਰ, ਜੈਸਲਮੇਰ, ਬੀਕਾਨੇਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰ ਕੇ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਵੀ ਇਲਾਕੇ 'ਡਾਰਕ ਜ਼ੋਨ' ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸੂਬੇ ਦੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵੀ ਮੂਹਰਲੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਰਗੇ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤੀ ਜੋਬਨੇਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਾਲਾਤ ਵਿਗੜਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਲਗਾਤਾਰ ਡਿੱਗਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰ ਕੇ ਵਧਾਇਆ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਲਜ ਜੋ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਜੋਬਨੇਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਾਲਜ ਹੁਣ ਸ੍ਰੀ ਕਰਨ ਨਰਿੰਦਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਸਨ ਕਿ ਸਾਲ 1995 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰਨ ਟੈਂਕਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਲੈਣਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਨਾ ਕੇਵਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬਲਕਿ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਪਾਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਇਸ ਕੰਮ ਨਾਲ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 50 ਫ਼ੁੱਟ ਉੱਪਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਨਾਲੇ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਕੱਠਾ