ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਚੀਨ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਨਰਲ ਹੁੱਡਾ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ, ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਸਰਹੱਦੀ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਟਰੰਪ ਦੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਟਵੀਟ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਸੁਲਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਸ਼:-
ਸਵਾਲ: ਇਹ ਤਣਾਅ ਚੁਮਾਰ ਅਤੇ ਡੋਕਲਾਮ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ? ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ, ਝੜਪਾਂ ਤੇ ਅਪਵਾਦਾਂ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋ?
ਜਵਾਬ: ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਸਾਫ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵੱਖ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਰੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਚੁਮਾਰ ਅਤੇ ਡੋਕਲਾਮ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ 2013 ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਤਣਾਅ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੜਕਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਸਨ।
ਜਿੱਥੇ ਚੀਨੀ ਡੋਕਲਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਸਾਡੇ ਲੋਕ (ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ) ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕ ਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇਕ ਘਟਨਾ ਚੁਮਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਪਰੀ। ਉਥੇ ਵੀ ਉਹ ਸੜਕ ਬਣਾ ਕੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਿਹਾ, ਡੋਕਲਾਮ ਵੀ ਉਥੇ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ।
ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਵਿਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਗੈਲਵਨ ਉਹ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਇਸ ਵਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਫੌਜੀ ਟੁਕੜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਦੱਸੇ ਗਏ ਢਾਂਚਾਗਤ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਕਰਾਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਣਾਅ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਸਥਾਨਕ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਏ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਜੋ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਕੀ ਹਨ ? ਉਹ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਬੀਜਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ‘ਸਰਹੱਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਹੈ’। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਵੀ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਝੌਤਾ ਜਾਂ ਵਿਚੋਲਗੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਵਿਵਾਦ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਲਈ ਚੀਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੁਆਰਾ ਘੇਰਿਆ ਜਾਣਾ, ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ?
ਜਵਾਬ: ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਚੀਨ ਡੂੰਘੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਚੀਨ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਬਦਲੇ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੱਧ ਰਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਵੀ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਇਹ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਭ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾ ਸੋਚੋ ਕਿ ‘ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਸਾਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ’, ਅਸੀਂ ਚੀਨੀ ਰਾਜਦੂਤ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਦਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਸਥਿਤੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ। ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੇ ਦਖਲ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਮਸਲਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਬਾਰਡਰ ਰੋਡ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਬੀਆਰਆਈ) ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਇੰਡੋ-ਪੈਸਿਫਿਕ 'ਤੇ ਵੀ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਕ ਬੀਜਿੰਗ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ?
ਜਵਾਬ: ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਗਲੋਬਲ ਟਾਈਮਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਕੈਂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਚੀਨ ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਖ ਅਪਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਲ ਸੈਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਂ ਚਤੁਰਭੁਜ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਪਾਰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਵਾਲਾ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ, ਉਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਸਵਾਲ: ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਉੱਤੇ ਢਾਂਟਾਗਤ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਕਿੰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ: ਯਕੀਨਨ ਚੀਨ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਢਾਂਚਾਗਤ ਉੱਤਮਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਾਡਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਬਿਹਤਰ ਲੱਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੁਣ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਤਣਾਅ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ ਜਿਥੇ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ' ਤੇ ਫੌਜੀ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਚੀਨ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲਿਆ? 1967 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਥੂਲਾ ਤੱਕ ਹੋਏ ਹਾਲ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਲਈ, ਹੁਣ ਉਹ ਇਸ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣਗੇ, ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਹਮਲਾਵਰ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਉਣਗੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਚੀਨ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਕਟਰਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਮੋਰਚਾ ਕਿਉਂ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਚਾਹੇਗਾ? ਉਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੂਤ ਵਜੋਂ ਕਿਉਂ ਚੁਣੇਗਾ?
ਜਵਾਬ: ਚੀਨ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਿਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨੂੰ ਦਾਅ 'ਤੇ ਲਗਾਓਗੇ, ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ' ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਓਗੇ? ਅਸੀਂ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾਵਰ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੋ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗੁਆਂਢੀ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਰੰਜਿਸ਼ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਸਵਾਲ: ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਅੱਜ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਪੁਲਵਾਮਾ ਵਿਚ ਇਕ ਕਥਿਤ ਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਸਫੋਟਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕੀ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਉਹ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਮੰਚ ਹਨ?
ਜਵਾਬ: ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਚੀਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਕ ਸਰਬੋਤਮ ਯੁੱਧ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦਾਂ' ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਸਖਤ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਏ।
ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਚੀਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੀ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰਤ ਸਾਡੇ ਧਿਆਨ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਸਾਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ।
ਸਵਾਲ: ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਅਤੇ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹੜੀ ਚੁਣੌਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ?
ਜਵਾਬ: ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, ਅਸੀਂ ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੋਵਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਰੋਤ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਜਾਂ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।
ਸਵਾਲ: ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਇਕ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘੁਸਪੈਠ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਹੁਣ ਨਿਰਪੱਖ ਹੋ ਗਈ ਹੈ?
ਜਵਾਬ: ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਈ ਗਈ। ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਅਤੇ ਵਿਧੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹਾਲ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸਾਲ ਵਿਚ ਲੱਦਾਖ ਵਿਚ 500 ਘੁਸਪੈਠ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵਿਗੜਿਆ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਟੋਕਾਲਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਆਹਮੋ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਘਟਨ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਰਹੱਦੀ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ।
ਸਵਾਲ: ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਸੰਕਟ ਵਜੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਦਾ ਵੇਖਦੇ ਹੋ? ਇਸ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਕੀ ਹੈ?
ਜਵਾਬ: ਕੂਟਨੀਤੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਿਲਟਰੀ ਕਮਾਂਡਰ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਇਕ ਇੰਚ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਥਿਤੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਇਸ ਲਈ ਫੌਜੀ ਬਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੂਟਨੀਤੀ ਇਕੋ ਇਕ ਵਿਕਲਪ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਕੀ ਇਹ ਜਲਦੀ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ? ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕਟ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਚੀਨ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ਹਨ, ਚੀਨ ਨੇ ਜੋ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਦਮ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕੇ? ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਸਖਤ ਸਮਝੌਤੇ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ।
