ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸਾਬਕਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਲੀਡਰ ਮਣੀਸ਼ੰਕਰ ਅਈਅਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਕਰਨੀ ਚਾਂਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਹੋਰ ਨਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਦੇ ਸਵਾਲ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੇਰਲਾ ਮਾਡਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਡੇ (ਸੀਨੀਅਰ) ਬਨਾਮ ਛੋਟੇ (ਜੁਨੀਅਰ) ਦੀ ਬਹਿਸ ਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਵੱਧਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਸਮੱਸਿਆ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ- ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਲੀਡਰਸ਼ਿੱਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਦੁਰਘਟਨਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 23 ਸੀਨੀਅਰ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ) ਵੀ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਈਕਮਾਨ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਹੱਲ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਜੇ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਗਵਾਈ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਜਦੋਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ (ਏਆਈਸੀਸੀ) ਦਾ ਸੈਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੇਵਲ ਇਹ ਉਮੀਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਜਿਤੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦੇ 9400 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 94 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ। ਸਮੱਸਿਆ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਤੇ ਸਾਡੇ ਪਹਿਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹ ਜੋ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ, ਉਹ 1976 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸਮਤ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਟੁੱਟ ਗਏ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ 1990 ਵਿੱਚ ਮੰਡਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਸਮੂਹ ਬਣਾ ਲਏ ਤੇ ਫਿਰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਯਾਦਵ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ।
ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਰਮ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ (1992) ਦੇ ਢਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।
ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾ ਦੇਖੋ। ਸਮੱਸਿਆ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਖੇਤਰੀ ਜਾਂ ਨਸਲੀ ਜਾਂ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਬਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਜਿਹੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਰਲ ਮਾਡਲ ਵਾਂਗ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪਾਰਟੀਆਂ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਗੱਠਜੋੜ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁਣਗੇ?
ਉੱਤਰ - ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਦਾ ਗੱਠਜੋੜ ਹੀ ਇਕੋ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਜਿੱਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਣਗੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਹਿਮਤੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗੂ, ਸਾਡੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਹ ਕਰੇਗਾ ਜਿਸ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਟਾਂ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੱਠਜੋੜ ਖੁਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰੇਗਾ। ਮੈਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਲਈ ਹੁਣ ਨਾ ਪੁੱਛੋ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਲੜਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 2024 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੇਰਲ ਵਰਗੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਏਕਤਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਕੌਮੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੀਟਾਂ (54) ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ, ਤੁਹਾਡੀ ਟਿੱਪਣੀ?
ਉੱਤਰ- ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬੈਕਫੁੱਟ ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਗ੍ਰਹਿ ਰਾਜ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ 1967 ਤੋਂ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਏ ਹਾਂ ਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅਗਲੇ 600 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗੇ, ਪਰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਡੀਐਮਕੇ ਅਤੇ ਏਆਈਏਡੀਐਮਕੇ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਬਚੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ 1991 ਵਿੱਚ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਏਆਈਏਡੀਐਮਕੇ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਗਠਜੋੜ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ 39 ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਸੰਸਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਲਿਆਉਂਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਇਹ ਤਾਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੱਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਲਈ ਕੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਮੁਖੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ?