ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਅੱਜ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਹੋਲੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਰੰਗੀਨ ਰੰਗਾ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਨਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੋਲੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰੰਥਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਲੀ 'ਤੇ ਹੋਲੀਕਾ ਦਹਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੱਖਰੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਾਣੋਂ ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮਨਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਹੋਲੀ ...
ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਨੌਖੀ ਪਰੰਪਰਾ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੀ ਹਾਂ, ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪਹਾੜ ਵਿੱਚ, ਬੱਚੇ, ਢੋਲ ਅਤੇ ਨਗਾੜਿਆਂ ਨਾਲ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਹੋਲੀ ਦੀਆਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹੋਲੀ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਢੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ
ਪੱਥਰਮਾਰ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਹੋਲੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅੰਚਲ ਖੇਤਰ ਵਾਗੜ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਦੋ ਨਹੀਂ ਸੈਕੜੋਂ ਲੋਕ ਹੋਲੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਢੋਲ ਦੀ ਧਮਕ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਜੰਮ ਕੇ ਪੱਥਰ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਜਨਾਂ ਲੋਕ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਡਿੱਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਦੱਖਣਚਲ ਡੂੰਗਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬਹੁਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਣ ਇਸ ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅਂਚਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ
ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਦੀ ਆਦੀਵਾਸੀ ਸੰਥਾਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਵੱਲੋਂ ਬਾਹਾ ਸੇਂਦਰਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਰਵਾਇਤੀ ਤੀਰ-ਕਮਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ, ਢੋਲ ਨਗਾੜਾ ਵਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜ੍ਹੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਪੁਹੰਚਦੇ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਧੋਅ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਜੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪੇਂਡੂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਤੋਹਫਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਖੇਡਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸੀਕਰ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦੇ ਰੰਗ
ਸੀਕਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਭਦੜਾ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਨ ਭਦਰਾਕਾਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੀਕਰ ਵਿੱਚ ਤਿਵਾੜੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਭਦੜਾ ਤਿਵਾੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਦੜਾ ਤਿਵਾੜੀ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਸ਼ੁਭ ਕਾਰਜ ਭਦਰਾ 'ਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਦਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵਰਜਿਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਭਦਰਾ ਦੌਰਾਨ ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ
ਹੋਲੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ, ਜਿਥੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਹੋਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਲੀ 'ਤੇ ਠੰਡਾਈ ਦੀ ਮਸਤੀ ਲੋਕਾ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ ਕੇ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਜਦੋਂ ਧਰਮ ਨਗਰੀ ਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਭੰਗ ਦੀ ਠੰਡਾਈ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਠੰਡਾਈ ਲਈ ਸੰਤ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਬਿਨਾਂ ਹੋਲੀਕਾ ਦਹਨ ਦੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਹੋਲੀ
ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ, ਪਰ ਧਮਤਾਰੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ, ਤੇਲਨਾਸਤੀ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਉਥੇ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਅਬੀਰ ਗੁਲਾਲ ਤਾਂ ਜਮ ਕੇ ਉਡਾਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੋਲੀਕਾ ਦਹਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਹੋਲੀਕਾ ਦਹਨ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਅੱਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
