ਆਗਰਾ: ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ 120 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟੇ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਆਏ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ' ਚ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏ.ਐਸ.ਆਈ.) ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਤੂਫਾਨ ਨਾਲ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਇਸ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਉੱਤੇ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕਰੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਮੌਸਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
2 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਜੀ ਵਾਰ, ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ 'ਤੇ ਢਾਇਆ ਕਹਿਰ, ਮੁਰੱਮਤ 'ਤੇ ਆਵੇਗਾ 25 ਲੱਖ ਦਾ ਖਰਚਾ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਨੇ 120 ਤੋਂ 130 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟੇ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਦੇ ਬਜਟ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਵਜ੍ਹਾ ਕਾਰਨ ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਬਜਟ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ।
ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟਿੰਗ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਸੰਤ ਕੁਮਾਰ ਸਵਰਨਕਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ। ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ, ਆਗਰਾ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਏਤਮਦੁੱਦੌਲਾ, ਮਹਿਤਾਬ ਬਾਗ, ਸਿਕੰਦਰਾ ਅਤੇ ਫਤਿਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ।
29 ਮਈ -2020 ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ
⦁ ਪੂਰਬੀ ਫਾਟਕ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਉਖੜ ਗਿਆ।
⦁ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੈਂਪਸ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ 40 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰੱਖਤ ਟੁੱਟ ਗਏ।
⦁ ਚਮੇਲੀ ਦੇ ਫਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਦੀ ਲੱਗੀਆਂ 3 ਜਾਲੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ।
⦁ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦੇ ਪੂਰਬੀ-ਪੱਛਮ ਗੇਟ 'ਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਬਣੇ ਸ਼ੈੱਡ ਦੀ ਛੱਤ ਉੱਖੜ ਗਈ।
⦁ ਮੁੱਖ ਕਬਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਤ 8 ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਜਾਲ ਦੀਆਂ ਰੇਲਿੰਗਾਂ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਈਆਂ।
11 ਅਪ੍ਰੈਲ 2018 ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ
⦁ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰੱਖਤ ਜੜੋਂ ਉਖਾੜ ਗਏ।
⦁ ਤੂਫਾਨ ਵਿੱਚ, ਨੌਰਥ ਵੈਸਟ ਜ਼ਿਗਜ਼ੈਗ ਥੰਮ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਗੇਟ ਦਾ ਵਿਜ਼ੋਰ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੇ ਡਿੱਗ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਫਰਸ਼ ਦੇ ਪੱਥਰ ਧੱਸ ਗਏ ਅਤੇ ਰੈਮਪ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗਈ।
⦁ ਦੱਖਣੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦਾ ਕਰੀਬ 8 ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਥੰਮ੍ਹ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟਕੇ ਕੰਧ 'ਤੇ ਡਿੱਗਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੰਧ ਟੁੱਟ ਗਈ ਸੀ।
⦁ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ, ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵੱਲ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਕਾਲੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਪੱਥਰ ਟੁੱਟ ਗਏ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਗਏ।
⦁ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਕੁੱਝ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪੱਥਰ ਵੀ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸਨ।
ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ
ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਸੁਪਰਡੈਂਟਿੰਗ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਸੰਤ ਕੁਮਾਰ ਸਵਰਨਕਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਯਮੁਨਾ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਰੇਲਿੰਗਾਂ ਟੁੱਟ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਥੱਲੇ ਚਮੇਲੀ ਦੇ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਲ਼ੱਗੀਆਂ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਜਾਲੀਆਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਹਨ। ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 30 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਲਈ ਤਕਰੀਬਨ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਟੁੱਟੀਆਂ ਜਾਲੀਆਂ, ਰੇਲਿੰਗਾਂ, ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸੰਗਮਰਮਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮਕਰਾਨਾ ਅਤੇ ਰੈੱਡ ਸਟੋਨ ਧੌਲਪੁਰ ਤੋਂ ਆਵੇਗਾ. ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰੀਗਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੱਥਰ 'ਤੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਦਾ ਕੰਮ ਇੱਥੇ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰੀਗਰ ਇਸ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਸੰਗਮਰਮਰ ਅਤੇ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਰੇਲਿੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰਨਗੇ।
