ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਨੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਚੀਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਾਹਕਾਰ ਮਚਾ ਰੱਖੀ ਹੈ।
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੀ 75ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਸਮਾਰੋਹ ਲਈ ਵਿਕਟਰੀ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਥੇ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਮਾਈਕ ਪੋਪੇਓ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨੀ ਸਾਗਰ 'ਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
22-24 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਾਸਕੋ ਦੀ ਬੈਠਕ ਦੌਰਾਨ ਰੂਸ ਦੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਯੂਰੀ ਬੋਰਿਸੋਵ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਯੂਰੀ ਬੋਰੀਸੋਵ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਬਹੁਤ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੇ, ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਣਗੇ।' ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਰਾਜਨਾਥ ਅਤੇ ਬੋਰਿਸੋਵ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਹਿ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਕੀ ਮੰਗਿਆ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਅਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਐਸ-400 ਟ੍ਰਾਇੰਫ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਹੋਏ ਹੋਣਗੇ।
5.4 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਇਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਲ 2018 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਦੁਵੱਲੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੌਰਾਨ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਐਸ-400 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸੌਦੇ ਬਾਰੇ ਅਟਕਲਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਯੂ.ਐਸ. ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2018 ਤੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਰੂਸ, ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਦੀਆਂ ਰੱਖਿਆ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਰੂਸ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਯੂਕ੍ਰੇਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦਿੱਤਾ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਯੂ.ਐਸ. ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡਿਪਟੀ ਸਹਾਇਕ ਸੈਕਟਰੀ ਐਲਿਸ ਵੇਲਜ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਦਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਉਪ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਐਸ-400 ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਖਰੀਦ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ-ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਫੌਜੀ ਸੰਬੰਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਵੇਲਜ਼ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, 'ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਚੋਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਜੋ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਪਣਾਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। '
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੂ.ਐਸ. ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਐਮ.ਆਈ.ਐਮ.-104 ਐਫ. ਪੈਟਰਿਓਟ (ਪੀਏਸੀ -3) ਜ਼ਮੀਨੀ-ਤੋਂ-ਅਸਮਾਨ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਟਰਮੀਨਲ ਹਾਈ ਅਲਟੀਟਿਉਡ ਏਰੀਆ ਡਿਫੈਂਸ (ਟੀ.ਐਚ.ਏ.ਡੀ.) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਐਸ-400 ਸਿਸਟਮ ਖਰੀਦਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ।
ਮਾਹਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਐਸ-400 ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਲਟੀ-ਫੰਕਸ਼ਨਲ ਰੇਡਾਰ, ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਟਾਰਗੇਟ ਡਿਟੈਕਸ਼ਨ ਪਲਾਂਟ, ਐਂਟੀ-ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸਿਸਟਮ, ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਫਾਇਰਿੰਗ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਰਮੀ-ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ 'ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਅਤੇ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ, ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ, ਇਕੋ ਸਮੇਂ 36 ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਮਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
'ਐਸ-400 ਸਿਸਟਮ ਰੂਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲੋਂ ਦੁਗਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਤੈਨਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਏਅਰਫੋਰਸ, ਆਰਮੀ ਅਤੇ ਨੇਵੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਉਪਲੱਬਧ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ. ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਐਸ-400 ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ।
ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਇੱਕ ਰੂਸ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਸਮਝ ਲੈਣ ਕਿ ਇਹ ਸੌਦਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਉਹ ਸਿਰਫ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੈ।"
ਫਿਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ, ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਭਾਰਤ ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਅੰਤਮ ਤਾਰੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਯੂ.ਐਸ. ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਰੂਸ ਇਸ 'ਤੇ ਜਾਸੂਸੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ।
ਇਮਾਗਿੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਉਟ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਯੂ.ਐਸ.-ਇੰਡੀਆ ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਐਕਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਰਬਿੰਦਰ ਸਚਦੇਵ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁੱਝ ਕਹੇ ਐਸ-400 ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਏ ਬਿਨਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸਚਦੇਵਾ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, "ਇਸ ਨਾਲ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਰੂਸ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਪਏਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਸ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਐਸ-400 ਸੌਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਸਚਦੇਵਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਹ ਭਰੋਸਾ ਵੀ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵੱਲੋਂ ਈਰਾਨ ‘ਤੇ ਲਗਾਈ ਗਈ ਪਾਬੰਦੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਣਾ ਕਰੇਗਾ।