ਅਜਮੇਰ: ਰਾਜ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਅਜਮੇਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅਕਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ ਅਜਮੇਰ ਦੇ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਾਲ 1616 ਵਿੱਚ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜੇਮਜ਼ (I) ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ, ਥੌਮਸ ਰੋ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੂੰ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਮਕਸਦ ਵਪਾਰਕ ਸੰਧੀ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈਣਾ ਸੀ।
ਅਜਮੇਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਸੂਰਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਕਈ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ, ਜੋ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈ ਸੀ, ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਾਮਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਲਵੇਗੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਜਾਲ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀ ਗੁਮਨਾਮ ਵੀਰਾਂਗਣਾ: ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਦੀ ਰਾਣੀ ਅਵੰਤੀਬਾਈ
ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਪੂਤ, ਮੁਗਲ, ਮਰਾਠਾ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਗਵਾਹ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਹੀ ਹਲਦੀਘਾਟੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿੰਘ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ।
ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਵੀ ਗਵਾਹ ਬਣਿਆ। 14 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਅੱਧੀ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀਤਮਲ ਲੂਨੀਆ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਝੰਡਾ ਉਤਾਰ ਕੇ ਤਿਰੰਗਾ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾ ਕੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਜਮੇਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਅਜਮੇਰ ਤੋਂ, ਪੂਰੇ ਰਾਜਪੂਤਾਨੇ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਸਾਨ ਸੀ। ਇਹੀ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਅਜਮੇਰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਸੀ। ਅਜਮੇਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਵੀ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਡਾਂਡੀ-ਇੰਚੁਡੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
