ਉੜੀਸਾ: 1942 ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 200 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਆਈ ਸੀ। ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਕੋਰਾਪੁਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਨੂਪੁਰ ਤੋਂ ਪਾਪੜਾਹੰਡੀ ਅਤੇ ਮਥਿਲੀ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਸ਼ਹੀਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਮਥਲੀ ਥਾਣੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ, ਗੁਨੂਪੁਰ ਨੇੜੇ ਕਬਾਇਲੀ ਵਿਦਰੋਹ ਅਤੇ ਪਾਪੜਾਂਹੰਡੀ ਵਿਚ ਥੂਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸੈਂਕੜੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ 1942 ਵਿੱਚ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ
ਸਰੋਵਦਿਆ ਵਰਕਰ ਕਰੁਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 1942 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੋਰਾਪੁਟ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਇੰਨੀ ਕਮਾਲਦੀ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਰਾਪੁਟ ਨੇ 1942 ਵਿੱਚ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।
22 ਨਵੰਬਰ 1899 ਨੂੰ ਕੋਰਾਪੁਟ ਦੇ ਤੇਂਤੁਲੀਗੁਮਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦਾ ਜਨਮ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਵਰਗੇ ਲੋਕ ਹਨ। ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੱਖਣੀ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਨਵੰਬਰ 1899 ਨੂੰ ਕੋਰਾਪੁਟ ਦੇ ਤੇਂਤੁਲੀਗੁਮਾ, ਮਲਕਾਨਗਿਰੀ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਪਦਲਮ ਨਾਇਕ ਸਨ, ਜੋ ਭੂਯਾਨ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਨ।
ਨਾਇਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ
ਨਾਇਕ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ 'ਤੇ ਕਿਰਾਇਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਨਾਇਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਧੜਾ ਬਣਾਇਆ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਗੂ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੇ। ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ।
ਕਾਂਗਰਸ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ
ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਗਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸੋਚਣ ਲੱਗੇ।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 21 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਜਲੂਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 21 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਜਲੂਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਲਕਾਨਗਿਰੀ ਦੇ ਮੈਥਿਲੀ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 17 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ।
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਵਰਗੇ ਸੂਰਵੀਰ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹ ਗਏ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫਾਂਸੀ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਵਰਗੇ ਸੂਰਵੀਰ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹ ਗਏ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫਾਂਸੀ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ। ਜਦੋਂਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਂਜ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਸਮੇਤ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਘੱਟ ਹੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਰਸੀ 'ਤੇ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਗੂਆ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਤੇਂਤੁਲੀਗੁਮਾ 'ਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਾਲ ਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਗੁਆ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵੀ ਵਿਸਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਾਅਦੇ ਤਾਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਥੇ ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੀ ਯਾਦ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇਂਤੁਲੀਗੁਮਾ ਸਥਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਹੈ।
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦਾ ਪੋਤੇ ਮਧੂ ਨਾਇਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਬਾਰੇ ਹਰ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਨੂੰ ਘਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ
ਸਾਬਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਗਦਾਧਰ ਪਰੀਦਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਹੀਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਮਥਲੀ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮਥਲੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਗੁਮਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਾਲ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ 75ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, 'ਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ।
ਕੁਲੈਕਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੈਪਰੀਗੁਡਾ ਬਲਾਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇਂਤੁਲਿਗੁਮਾ ਦੇ ਲੋਕ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਕਬਾਇਲੀ ਨਾਇਕਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭੂਮੀ ਤੇਂਤੁਲਿਗੁਮਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਬੈਪਰੀਗੁਡਾ ਬਲਾਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਕੋਰਾਪੁਟ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਅਬਦਾਲ ਅਕਤਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਹੀਦ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨਾਇਕ ਦਾ ਪਿੰਡ ਤੇਂਤੁਲਿਗੁਮਾ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੰਚਾਇਤ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਆਰਡੀ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਕੋਲਾਬ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੈਗਾ ਪੁਲ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਡਾ ਟੀਚਾ ਬੋਇਪਾਰੀਗੁਡਾ ਬਲਾਕ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਮਾਣ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਡੀਕ
ਕੋਰਾਪੁਟ ਵਿੱਚ ਤੇਂਤੁਲਿਗੁਮਾ ਪਿੰਡ ਜਿੱਥੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਸਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਬੀਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਕਾਨ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਸਕੀ। ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅੱਜ ਵੀ ਬਣਦਾ ਮਾਣ ਮਿਲਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਕੇਸਰੀ ਸਿੰਘ ਬਾਰਹਠ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
