ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ

ਭਾਰਤ ਇਸ ਸਾਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ' ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ' ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 75ਵੇਂ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਮਹਾਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਾਈ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਅਧੂਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ ...

ਵਾਰਾਣਸੀ:15 ਅਗਸਤ 1947 ਭਾਰਤ ਲਈ ਉਹ ਦਿਨ, ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 'ਅਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ' ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਇਸ ਗਾਥਾ 'ਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ।

ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧਰਮ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉਸ ਅਦਭੁਤ ਮੰਦਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਪਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਥੇ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੂਰਤੀ ਮਿਲੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਕੋਈ ਤਸਵੀਰ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 1917 ਦੇ ਅਟੁੱਟ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਕਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

1917 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ

ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਇਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੰਦਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਲਾਲ ਪੱਥਰ, ਮਕਰਾਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸਮੱਗਰੀ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 1917 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1924 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੰਦਰ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 1936 ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਚਾਂਦਵਾ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਹ ਮੰਦਰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਪਹਾੜ ਦੀ ਉਚਾਈ, ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਮਕਰਾਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ 'ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਗੁਪਤ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਰਤਨ ਸ਼ਿਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਗੁਪਤ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਅਸਮ ਦੇ ਗਾਂਧੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੂਆ-ਛਾਤ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ

ਇਹ ਮੰਦਰ ਸਾਲ 1924 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਤੱਕ ਬਾਪੂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗੇਟ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਪੂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਤਨ ਸ਼ਿਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਗੁਪਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹਾਨ ਆਗੂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ, ਉਸ ਵਕਤ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ 25000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਗਣਿਤ ਦਾ ਫਾਰਮੂਲਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਤਿਆਰ

ਬਾਬੂ ਸ਼ਿਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਗਣਿਤ ਦੇ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਖੱਤਰੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ 25 ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ 30 ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਕਰਾਨਾ ਸੰਗਮਰਮਰ 'ਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੇ। 450 ਪਹਾੜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਚੋਟੀਆਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨ, ਪਠਾਰ, ਜਲ ਭੰਡਾਰ, ਨਦੀਆਂ, ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਸਾਰੇ ਨਿਸ਼ਾਨਬੱਧ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਜ਼ਮੀਨ 1 ਇੰਚ ਵਿੱਚ 2000 ਫੁੱਟ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 32 ਫੁੱਟ, 2 ਇੰਚ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ 30 ਫੁੱਟ 2 ਇੰਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 762 ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਉੱਤੇ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਨਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਿਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਵਾਇਆ।

ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ

ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੰਦਰ ਦੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੰਦਰ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਮੂਰਤੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ।

ਇਥੇ ਅਖੰਡ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਰੰਭ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਸਮੇਤ ਕਈ ਵੱਡੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਆਪਣੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਥਿਤ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਦਿਆਪੀਠ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਅੱਜ ਇਹ ਮੰਦਰ ਕਾਸ਼ੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਤਹਿਖਾਨਾ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਗੋਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੁਕਣ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ