ਮਲੱਪਪੁਰਮ (ਕੇਰਲਾ): ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉੱਤਰੀ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਮੈਪੀਲਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਮਾਲਾਬਾਰ ਬਗਾਵਤ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਭਾਰੀ ਫਿਰਕੂ ਹੰਗਾਮੇ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਖੂਨੀ ਸਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ-ਇਸ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਰੜਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ 1921 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵੱਲੋਂ ਫੜੇ ਗਏ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾਂ ਡੂੰਘਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਭਰੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਵੈਗਨ ਦੁਖਾਂਤ, ਇਸ ਸਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦਾ 100ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮਾਲਾਬਾਰ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਮਲੱਪਪੁਰਮ-ਪਲੱਕੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਪੁਲਮੰਥੋਲ ਪੁਲ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 20 ਨਵੰਬਰ, 1921 ਨੂੰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਗ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਲੱਪਪੁਰਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਤਿਰੂਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵੈਗਨ ਵਿੱਚ ਲੱਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਬੇਲਾਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ।
ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਵੈਗਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਤੋਂ ਬਚੇ ਹੋਏ ਕੋਨੋਲੀ ਅਹਿਮਦ ਹਾਜ਼ੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ 1981 ਵਿੱਚ 'ਵੈਗਨ ਟ੍ਰੈਜਡੀ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਨੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਹਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰੂੰ ਭਰਨ ਵਾਂਗ ਲੱਦਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੈਦੀ ਇੱਕ ਲੱਤ ਤੇ ਖੜੇ ਸਨ। ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਵੈਗਨ ਵਿੱਚ ਭਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੇ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਵੈਗਨ ਗੈਸ ਚੈਂਬਰ ਵਰਗਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅਹਿਮਦ ਹਾਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੋਇਆ। ਕੈਦੀਆਂ ਨੇ ਵੈਗਨ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਿਆਸ ਨਾਲ ਪੀੜ੍ਹਤ ਸਨ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਤਾਂ ਅਣਜਾਣੇ ਹੀ ਮਲ ਵੀ ਤਿਆਗਿਆ। ਪਿਆਸ ਸਹਿਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ, ਕੈਦੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਸੀਨਾ ਚੱਟਿਆ ਅਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਅਹਿਮ ਮੋੜ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ