ଦେବଗଡ:ଅବହେଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଦେବଗଡର ସର୍ବପୁରାତନ ଧର୍ମଶାଳା । ରକ୍ଷାଣବେକ୍ଷଣ ଅଭାବରୁ ଏବେ ଭୂତକୋଠିରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ରାଜା ରାଜୁଡା ଅମଳରୁ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିବା ଏହି ଧର୍ମଶାଳା । ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ହେଲା ଧର୍ମଶାଳା ପରିତ୍ୟକ୍ତ ଭାବେ ପଡିରହିଥିବା ବେଳେ ଏହାପରେ ନା ପଡୁଛି ପ୍ରଶାସନର ନଜର ନା ବଦଳୁଛି ଏହାର ପାରିପାର୍ଶ୍ବିକ ସ୍ଥିତି । ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନ ଏହାକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରି ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ କରାଇବାକୁ ସାଧାରଣରେ ଦାବି ହୋଇଛି ।
ଦେବଗଡ଼ ପୌରାଞ୍ଚଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ 3 ନମ୍ବର ୱାର୍ଡ ଶାସନ ସାହି ମୁଖ୍ୟରାସ୍ତା କଡରେ ରହିଛି ଜିଲ୍ଲାର ସର୍ବ ପୁରାତନ ଧର୍ମଶାଳା । ଏହି ଧର୍ମଶାଳାକୁ ପୂର୍ବତନ ବାମଣ୍ଡା ରାଜ୍ୟର ତତ୍କାଳୀନ ରାଜା ଭାନୁଗଙ୍ଗ ତ୍ରିଭୁବନ ଦେବ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ଆସୁଥିବା ପ୍ରଜା ଓ ରାଜ୍ୟ ବାହାରୁ ଆସୁଥିବା ଅତିଥିମାନେ ଏଠାରେ ମାଗଣାରେ ରହିବା ନେଇ ସେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ । ଅତିଥିମାନଙ୍କ ରହଣି ଓ ରାତ୍ରିଯାପନ ପାଇଁ ଏଠାରେ ବିଜୁଳି, ପାଣି ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆରାମଦାୟକ କୋଠରୀ ଆଦି ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପଲବ୍ଧ ଥିଲା । ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ଶୁଳ୍କ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ନଥିଲା ।
ରାଜତନ୍ତ୍ରର ବିଲୋପ ପରେ ଏହି ଧର୍ମଶାଳାଟି ସରକାରଙ୍କ ଅଧିନକୁ ଚାଲିଗଲା । ସରକାରଙ୍କ ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗ ଏହାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରି ରେଭନ୍ୟୁ ରେଷ୍ଟସେଡରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରିଥିଲା । ଫଳରେ ସରକାରଙ୍କ ଅଧିନସ୍ଥ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ରହଣି ପାଇଁ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା । ବିଶେଷକରି ସରକାରୀ ବାସଭବନ ନଥିବା କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ଏଠାରେ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରଯାଇଥିଲା । 1963 ମସିହାରେ ସହରର କେତେକ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ଏହି ଧର୍ମଶାଳାରେ ଦେବଗଡ଼ କଲେଜ ଅସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା । ହେଲେ ଉକ୍ତ କଲେଜଟି ମାତ୍ର ଦୁଇ ବର୍ଷ ଚାଲିବା ପରେ ନିଜସ୍ୱ କୋଠାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା ।