ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ବିଶ୍ବର 3 ଭାଗ ହେଉଛି ଜଳ । ଏହା ସତ୍ତ୍ବେ ଦିନକୁ ଦିନ ଜଳ ସଙ୍କଟ ଦେଖାଦେଉଛି । ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଜଳ ହେଉଛି ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ବିଶ୍ବ ପାଇଁ ଏକ ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପତ୍ତି । ତେବେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟା ଦିନକୁ ଦିନ ଯେଉଁ ଭଳି ଭାବରେ ଜଳଉତ୍ସ ଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇ ପଡ଼ୁଛି ସେହି ଭାବରେ ଜଳ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଦିନକୁ ଦିନ ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ସଂକଟର ସାମ୍ନା କରୁଛି । ତେବେ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଭାବେ ଭାରତ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ବୃହତ ଜଳସଂକଟର ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ଯାଉଛି । ଭାରତର ଭୂତଳ ଜଳ 2050 ସୁଦ୍ଧା ଶେଷ ହେବାକୁ ଯାଉଥିବା ଏକ ରିପୋର୍ଟରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ।
ଜଳ ଉତ୍ସ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ନଦୀର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହି ଉତ୍ସ ପାଇଁ ଉଭୟ ଉପର ଓ ତଳିଆ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଏହାଦ୍ବାରା ଉପକୃତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ତେବେ ଏହି ଉତ୍ସ ଜଳ ପ୍ରବାହରେ ଯେପରି ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସମୟ ପାଇଥାଏ, ଠିକ ସେହିପରି ଅନେକ ଅବରୋଧର ମଧ୍ୟ ସାମ୍ନା କରିଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ନଦୀ ସଂଯୋଗୀକରଣକୁ ନେଇ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଚନା ମଧ୍ୟ ଜାରି ରହିଛି । ଏହାକୁ ନେଇ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ତର୍କ ମଧ୍ୟ ଉଠୁଛି । ବିପକ୍ଷ ଦଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ପାଲଟିଯାଇଛି ।
ରାଜନୈତିକ ଚୁକ୍ତିନାମାର ପରିଧି ମଧ୍ୟରେ ଏହି ନଦୀ ସଂଯୋଗୀକରଣ ନୀତି ସୀମିତ ରହୁଛି । ନଦୀ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କିମ୍ବା ମରାମତି, ଡ୍ୟାମ ନିର୍ମାଣ ଏପରିକି ନଦୀକୁ ସଂଯୋଗ କରିବା ପାଇଁ ହେଉଥିବା ବ୍ୟାରେଜର ଡିଜାଇନ ମଧ୍ୟ ରାଜନୈତିକ ସନ୍ଦର୍ଭ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରହୁଛି । ସେହିପରି ନଦୀକୂଳିଆ ଅଞ୍ଚଳବାସୀଙ୍କ ମତରେ ଏହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ଯାହା ସାଧାରଣ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ବେଶ ରୋମାଞ୍ଚିତ କରିଥାଏ । ତେବେ ସେ ଯାହାବି ହେଉ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ନଦୀ ସଂଯୋଗୀକରଣ ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି ।
ତେବେ ଏଭଳି ସ୍ଥଳରେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ଅନେକ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ମଧ୍ୟ ଆସିଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଏକ ନୀତି ଆଣିବାର ଆବଶ୍ୟକ ରହିଛି । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ହେଲଦୀ ରିଭର୍ସ ନୀତିକୁ ମଧ୍ୟ ଲାଗୁ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥିବା ସନ୍ଧି ଗୁଡିକ ସମ୍ପର୍କରେ ପୂନର୍ବାର ଆଲୋଚନା କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ଏହା ସହିତ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତା କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ରାଜନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଭୌଗୋଳିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କୋଣରୁ ନଦୀର ଉପର ଭାଗ, ମଧ୍ୟ ଭାଗ ଏବଂ ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ ଗୁଡ଼ିକର ଉନ୍ନତି କରାଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବଢିସାରିଛି ।
ସେହିଭଳି ଏକ ସକ୍ରିୟ ଆଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରାଯିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ତେବେ ପୃଥିବୀର ତିନି ଭାଗ ଅଞ୍ଚଳ ଜଳଭାଗ । ତେବେ ଏହି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳଭାଗରେ କେବଳ 3 ପ୍ରତିଶତ ମଧୁର ଜଳ । ଏଥିରୁ 2 ପ୍ରତିଶତ ବରଫ ଆକାରରେ ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହିଛି ଏବଂ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଶତ ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ପୋଖରୀ, ଝରଣା, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜଳଉତ୍ସରେ ରହିଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି । ତେବେ ଏହି ସବୁ ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିବ ଜଳଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷ ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ।
ତେବେ ଏକ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ ବିଗତ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ବର ଜନସଂଖ୍ୟା ତିନି ଗୁଣା ବଢିଥିବା ବେଳେ ପାନୀୟ ଜଳର ବ୍ୟବହାର ପ୍ରାୟ 6 ଗୁଣା ବଢିଛି । ଆସନ୍ତା 2030 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ବର୍ତ୍ତମାନ ଠାରୁ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରାୟ 40 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ଭାରତ ଓ ଚୀନ ଭଳି ଦ୍ରୁତ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୁଡ଼ିକରେ 50 ପ୍ରତିଶତରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଆବଶ୍ୟକତା ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିବ ବୋଲି ଉକ୍ତ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ ଜଣାପଡ଼ିଛି ।
2004ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର କରିଥିବା ଅନୁମାନ ଅନୁଯାୟୀ 2030 ସୁଦ୍ଧା ବିଶ୍ବର ଜନସଂଖ୍ୟା 7.5 ବିଲିଅନରେ ପହଞ୍ଚିଥିବ । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, 2050 ସୁଦ୍ଧା ଏହା 9 ବିଲିଅନ ଛୁଇଁଯାଇଥିବ । ତେବେ ବିଶ୍ବର ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସଂଖ୍ୟା 6.7 ବିଲିଅନ ରହିଛି । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ଏହି ଜଳ ସଂକଟ ଭଳି ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ସାମ୍ନା କରିବେ । ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ଜନସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଯୋଗାଣ ମଧ୍ୟରେ ବଢୁଥିବା ଦୂରତା ଆଗାମୀ ଦଶନ୍ଧୀ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା ଭାବେ ଦେଖା ଦେବ ।
ତେବେ ଭାରତ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ପାଣି ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଏକ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଯାଉଛି । ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ 1999 ମସିହାରେ ଦେଇଥିବା ରିପୋର୍ଟରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲା ଯେ, 2025 ମସିହାରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ଜଳର ଆବଶ୍ୟକ 552 ବିସିଏରୁ ବଢି 1050 ବିସିଏମରେ ପହଞ୍ଚି ଯାଇଥିବ । ଯାହା ପାଇଁ ଦେଶରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜଳ ଉତ୍ସକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇ ପଡ଼ିବ । ରିପୋର୍ଟ ମୁତାବକ ପ୍ରତିଟି ଲୋକ ପାଇଁ 1947 ମସିହାରେ 5 ହଜାର କ୍ୟୁବିକ ଜଳ ରହିଥିବା ବେଳେ 1997 ମସିହାରେ ତାହା ଖସି ଆସି 2 ହଜାର କ୍ୟୁବିକରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ତେବେ ତାହା ଆସନ୍ତା 2025 ମସିହା ବେଳକୁ ପ୍ରାୟ 1500 କ୍ୟୁବିକ କୁ ଖସି ଆସିବ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି ।