ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାବରେ ଭାରତକୁ ଡୋନାଲ୍ଡ ଟ୍ରମ୍ପଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଗସ୍ତ ଲାଗି ଆଉ ଦଶ ଦିନ ବାକି ରହିଥିବା ବେଳେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ କେତେକ ବୃହତ୍ ଘୋଷଣାନାମା ସକାଶେ ଏବଂ କିଛି ମାସ ହେଲା ଅଟକି ରହିଥିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଆଂଶିକ ବାଣିଜ୍ୟିକ ରାଜିନାମା ନିମନ୍ତେ ଜୋରଦାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚଳାଇଛନ୍ତି । ହେଲେ, ବିଶ୍ବର ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ବିଶେଷଜ୍ଞ ସଂସ୍ଥା କାର୍ନେଜି ଇଣ୍ଡିଆର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ରୁଦ୍ର ଚୌଧରୀଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ, ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କର ପରିଭାଷା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାରେ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଏକ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ରୂପେ ବିଚାର କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଜଣେ ବିଦ୍ବାନ୍, ଲେଖକ ଏବଂ ରଣନୀତି ବିଶେଷଜ୍ଞ ରୂପେ ସୁପରିଚିତ ଚୌଧରୀ, ମନେ କରନ୍ତି ଯେ ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତି ସଂପାଦନର ସମ୍ଭାବନା ତଥାପି କମ୍ ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିନିଧି ଲିଥିଜେରଙ୍କ କଠୋର ବୁଝାମଣା ନୀତିର ମୁକାବିଲା ଲାଗି ମୋଦିଙ୍କୁ ହୁଏତ ସ୍ବୟଂ ଟ୍ରମ୍ପ୍ଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିବାକୁ ପଡ଼ିପାରେ । ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ସଂପର୍କରେ ରହିଥିବା ସମସ୍ୟା, ଟ୍ରମ୍ପ୍ଙ୍କ ଗସ୍ତରୁ ସୁଫଳର ଆଶା, ରୁଷ ଓ ଇରାନ ସହ ଭାରତର ସଂପର୍କରେ ଉପୁଜିଥିବା ବିଷମ ସ୍ଥିତି, କାଶ୍ମୀର ସମସ୍ୟାର ମୁକାବିଲା, ସଂଶୋଧିତ ନାଗରିକତା ଆଇନ ଏବଂ ଜାତୀୟ ନାଗରିକ ରେଜିଷ୍ଟର ଏବଂ ଚୀନ୍ ତୁଳନାରେ ଭାରତର ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ରଣକୌଶଳ ସଂପର୍କରେ ରୁଦ୍ର ଚୌଧରୀଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ ବରିଷ୍ଠ ସାମ୍ବାଦିକ ସ୍ମିତା ଶର୍ମା ।
ଆଂଶିକ ଚୁକ୍ତିନାମାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍, କିନ୍ତୁ ବାଣିଜ୍ୟ, ଭାରତ-ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ସଂପର୍କର ପରିଭାଷା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେନାହିଁ – ବିଶେଷଜ୍ଞ
‘ପ୍ରତିରକ୍ଷା ହିଁ ସଂପର୍କର ବାସ୍ତବ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରସଙ୍ଗ; ଆତଙ୍କବାଦକୁ ନେଇ ପାକିସ୍ତାନ ଉପରେ ଆମେରିକାର ଚାପ ଜାରି’
ପ୍ରଶ୍ନ- ଦିଲ୍ଲୀରୁ ୱାଂଶିଟନ୍ ଡିସି ଯାଏ ଆପଣ ବହୁତ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ଟ୍ରମ୍ପଙ୍କ ଗସ୍ତରୁ କେଉଁ ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଲବ୍ଧି ହାସଲ ହେବ ବୋଲି ଆପଣ ମନେ କରନ୍ତି ? କ’ଣ ସବୁ ଆଶା କରାଯାଏ ?
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଭାରତକୁ ଯେ କୌଣସି ଗସ୍ତ ଏକ ଐତିହାସିକ ଘଟଣା । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡୋନାଲ୍ଡ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ଏଠାକୁ ଆସୁଛନ୍ତି, ଦୁଇ ଦିନ ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ବିତାଇବେ ଏବଂ ସେଠାରେ ଏକ ବିରାଟ ସାର୍ବଜନୀନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଭାଗ ନେବେ । ଏହି ଘଟଣା ହିଁ ଦୁଇ ଦେଶର ସାମଗ୍ରୀକ ସଂପର୍କ ଦିଗରେ ଉତ୍ସାହଜନକ । ଯେ କୌଣସି ସଂପର୍କ, ବିଶେଷତଃ ଭାରତ ଓ ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ, କେଉଁଠି ନା କେଉଁଠି ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁଖ୍ୟମାନଙ୍କ ସମ୍ମତି ଆବଶ୍ୟକ କରେ । ନିଜେ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ଏଠାକୁ ଆସି ସେହି ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ଏବଂ ଭାରତ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ରଖିବା ପାଇଁ ଆମେରିକା ପକ୍ଷରେ ଏହା ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ସମୟ ।
ପ୍ରଶ୍ନ- ଆଉ କିଛି ମାସ ଭିତରେ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ନିର୍ବାଚନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବେ । ଆପଣ କ’ଣ ଭାବୁଛନ୍ତି ଅନ୍ୟ ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଯେଉଁମାନେ ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଅବଧିର ଶେଷ କେଇଟା ମାସରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ବେଶ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମନେ ହେଉଛନ୍ତି ?
ସେ ଆପଣଙ୍କର ଚିରାଚରିତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନୁହଁନ୍ତି । ଏବେ ସେ କ’ଣ ସବୁଠୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମନେ େହେଉଛନ୍ତି ? ଭଲ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦ୍ବିତା ହେଲେ ହୁଏତ ଏହା ପ୍ରମାଣିତ ହେବ । ତାଙ୍କ ମହାଭିଯୋଗ ଶୁଣାଣିର ଠିକ୍ ପରେପରେ, ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ସେ ଭାରତ ଆସୁଛନ୍ତି । ଏହି ମହାଭିଯୋଗ ଭାରତର ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଏତେ ଅଧିକ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ନଥିଲା । ମନେ ହେଉଥିଲା, ହୁଏତ ସିନେଟ୍ ତାଙ୍କୁ ନିର୍ବିଘ୍ନରେ ମୁକୁଳିବାର ବାଟ ଦେଖାଇବ ଏବଂ ତେଣୁ, ସବୁକିଛି ଠିକ୍ ହୋଇଯିବ । କିନ୍ତୁ କଥା ହେଉଛି, ସେ ଏମିତି ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଯାହାଙ୍କୁ ମହାଭିଯୋଗ ଶୁଣାଣିର ସାମନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ଏହା ହିଁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଇତିହାସରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଘଟଣା । ମହାଭିଯୋଗର ତୁରନ୍ତ ପରେ ପରେ, ସେଇ ଏକା ମାସରେ, ଭାରତ ଆସିବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରିବା ଘଟଣା ବେଶ୍ କୌତୁହଳଜନକ । ଏଥିରୁ ଏହା ହିଁ ବୁଝାପଡ଼େ ଯେ, ନିଜେ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ଭାରତ ସହ ସଂପର୍କକୁ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ଯେ, ସେ ନିଜେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।
ପ୍ରଶ୍ନ- କିନ୍ତୁ ଏମିତି କି ସେ ତ ମୋଦିଙ୍କ ନକଲ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ହାର୍ଲେସ୍ ସଂପର୍କରେ ଅତୀତରେ ଲଗାତାର ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଆସିଛନ୍ତି । ଏଭଳି ଅନେକ ମନ୍ତବ୍ୟ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀକୁ ଅପ୍ରତିଭ କରିଛି । ଏହା କ’ଣ ଟ୍ରମ୍ପ୍ଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବର ଏକ ଅଂଶ ଏବଂ ଭାରତ ଏସବୁକୁ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୋଲି କହି ଏଡ଼ାଇ ଯିବା ହିଁ ଭଲ ହେବ ?
ବାଣିଜ୍ୟ ବିଷୟ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ନୁହେଁ । ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ । ରଣକୌଶଳ ଦୃଷ୍ଟିରୁ, ଏହି ସମ୍ବନ୍ଧର ବିଭିନ୍ନ ବୃହତ୍ ଦିଗ ପରିସରରେ ଗୁରୁତ୍ବକୁ ଅସ୍ବାଭାବିକ ଭାବେ ସ୍ଥାନ ଦେବା ପ୍ରତି ଆମେ ଯତ୍ନବାନ ହେବା ଦରକାର । ତେଣୁ ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁଇଟି କଥା ଅଛି । ଟ୍ରମ୍ପ୍ ଯେତେବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ନେଲେ, ଏହା କେବଳ ଆମେରିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଏକ ଆଘାତ ସଦୃଶ ନଥିଲା ବରଂ ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ବିଶ୍ବର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ବି ଏହା ଏକ ଧକ୍କା ସଦୃଶ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ କଥା ହେଉଛି, ସେ ପ୍ରଚାର ବେଳେ କରିଥିବା ଅନେକ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପ୍ରତିଶ୍ରୃତି ପାଳନ କଲେ । ଯେଉଁ ସବୁ ଦେଶରେ ତାଙ୍କ ନୀତିକୁ ଆଗେଇ ନେବା ସହଜ ହେବ ବୋଲି ତାଙ୍କର ବିଶ୍ବାସ ଥିଲା, ସେସବୁ ଦେଶରେ ସେ ଏହା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଭାରତ ଉପରେ ପଡ଼ିଲା । ଆଲୁମିନିୟମ୍ ହେଉ, ଇସ୍ପାତ ହେଉ କି ଜିଏସ୍ପି (ସାଧାରଣ ପ୍ରାଥମିକତା ପଦ୍ଧତି), କୌଣସି ନା କୌଣସି ବାଟରେ ଏସବୁର ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ଭାରତ ଉପରେ ପଡ଼ିଲା । ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଚାପ ଲାଗି ରହିଲା । କିନ୍ତୁ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କର ପରିଭାଷା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରି ସେଥିରେ ଅଭିଭୂତ ହୋଇଯିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମକୁ ଟିକେ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଦେଖନ୍ତୁ, ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାରତକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ଗତ ଅଠର ମାସ ହେଲା ଉଭୟ ପକ୍ଷ ଯେଉଁ ବାଣିଜ୍ୟ ରାଜିନାମାକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଲାଗିଛନ୍ତି, ତାହା ଯେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ରୂପ ନେଇପାରିବ, ଏ ସଂପର୍କରେ ହୁଏତ ସାମାନ୍ୟତମ ସମ୍ଭାବନା ନଥାଇ ପାରେ । ହୁଏତ ଟ୍ରମ୍ପ୍ଙ୍କର ଏଥିରେ ବିଶେଷ କିଛି କରିବାର ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ବାଣିଜ୍ୟିକ ପ୍ରତିନିଧି ରବର୍ଟ ଲିଥିଜେର୍ଙ୍କର ଏଥିରେ ଗୁରୁ ଭୂମିକା ରହିଛି । ଏଭଳି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସେ ଜଣେ ଅଜେୟ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦ୍ବୀ ରୂପେ ନିଜକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରିସାରିଛନ୍ତି
।
ପ୍ରଶ୍ନ- ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୱାଶିଂଟନ୍ ଡିସି, ନିଜର ଭାଉ ବଢ଼ାଇ ଆସୁଛି । ଏଥିରେ ନିଜେ ଟ୍ରମ୍ପ ବି ସାମିଲ ଅଛନ୍ତି । ଇରାନ୍ରୁ ତୈଳ କିଣାକୁ କ୍ରମାଙ୍କିତ କରିବା ସକାଶେ ଆମେରିକାରୁ ତୈଳ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଉପକରଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଣୁଥିବା ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ ଉପରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ନିଅଣ୍ଟକୁ ନିଶ୍ଚିତ ହ୍ରାସ କରିବା ସକାଶେ ଚାପ ପଡ଼ିଆସୁଛି । ଆଜିକାଲି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କରେ ବାଣିଜ୍ୟର କେତେ ବଡ଼ ପ୍ରଭାବ ରହିଛି ? ଶିଳ୍ପ ଜଗତରେ ବୁଝାମଣା ଉପରେ କ’ଣ ସବୁ ସର୍ତ୍ତ ରହିଛି ?
ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତିନାମାରେ ଲିଥିଜେର୍ଙ୍କର ବହୁତ କିଛି କରିବାର ଅଛି । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ସେ ଗତ 30 ବର୍ଷ ହେଲା ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଜସ୍ବ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ବିଗତ 80 ଓ 90 ଦଶକରେ ସେମିକଣ୍ଡକ୍ଟର ଉପରେ କଟକଣା ଓଶୁଳ୍କ ଲାଗୁ ହୋଇଥିଲା । ଏବେ ଆଲୁମିନିୟମ୍, ଲୁହା, କୃଷି କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଅନେକ ଉତ୍ପାଦରେ, ଯେଉଁଠି ଆମେରିକାକୁ ଲାଗୁଛି ଯେ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ସାଧାରଣ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛି, ସେ ସବୁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କଟକଣା କିମ୍ବା ଶୁଳ୍କ ଲାଗୁ କରାଯାଉଛି । ଭାରତ ପକ୍ଷରୁ ମୋତେ ଲାଗୁଛି ଯେ, ଆମେ ଏହି ସଂପର୍କକୁ ଏକ ବୃହତ୍ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରୁଛୁ । ଉଦାହରଣ ସ୍ବରୂପ ଆପଣ ଯଦି ଏହି ସଂପର୍କକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ରଣକୌଶଳରେ କିମ୍ବା ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭାଜନ କରି ଦେଖନ୍ତି, ତେବେ ଭାରତ-ଆମେରିକା ସଂପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ହିଁ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ପ୍ରସଙ୍ଗ ରୂପେ ଉଭା ହୋଇଛି । ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଯେ, ଯେତେବେଳେ ବି ଆମେ ଆମେରିକା-ଭାରତର ସଂପର୍କ ବିଷୟରେ କଥା ହେଉ ଆମେ ଏକ ବୃହଦାକାର ସାମରିକ ବୁଝାମଣା, ପରମାଣୁ ଚୁକ୍ତି ଭଳି ବଡ଼ ବଡ଼ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ ନଜର ରଖିଥାଉ । କୌଣସି ରୂପରେ ବା କୌଣସି ଆକାରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ଆଉ ଥରେ ପରମାଣୁ ଚୁକ୍ତିନାମା ହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏଭଳି ଗସ୍ତର ଫଳାଫଳ ଉପରେ ଆମେ ଅଧିକ ଆଶା ରଖିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ବୃହତ୍ ରଣନୀତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବେସିତ ସଂପର୍କର ମର୍ମ, ସମାନତା ଏବଂ ଆସ୍ଥା ବୃଦ୍ଧି ଏହି ଗସ୍ତର ବଡ଼ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆପଣ ହୁଏତ ଦେଖିଥିବେ ଯେ, ନୂଆ ଶବ୍ଦାବଳୀ ବେଶୀ ଶୁଭୁଛି । ଯେମିତି କି ଭାରତ ଓ ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ
ବିନିମୟ, ସୁଗମ ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ ।
ପ୍ରଶ୍ନ- ମୂଳରୂପରେ LEMOA ଭଳି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ଚୁକ୍ତି କେତେଦୂର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାକୁ ଯାଉଛି ?
ଏହା ଏକ ମନ୍ଥର ପ୍ରକ୍ରିୟା । ପ୍ରତିରକ୍ଷାରେ ସଂଗତି ସ୍ଥାପନର କଥା ଥାଏ । ଅତୀତରେ, 2005ରେ, ତତ୍କାଳୀନ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିଆଯାଇଥିବା ଏକ ଅନ୍ୟତମ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ, ପରେ ରଣକୌଶଳରେ ସହଭାଗିତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପଦକ୍ଷେପର ରୂପ ନେଇଥିଲା । ଆଇନରେ, ନୀତି ଓ ମାନରେ ଏହା ସଂଗତିର କଥା । ଯାହା ଫଳରେ କି ଭାରତ ଓ ଆମେରିକା ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରଣନୀତି ଭିତ୍ତିକ ସଂପର୍କକୁ ପରଖି ପାରିବେ ଏବଂ ଅଗ୍ରଗତି କରିପାରିବେ । LEMOA (ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ସ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜ ମେମୋରେଣ୍ଡମ୍ ଏଗ୍ରିମେଣ୍ଟ୍) ବିଷୟରେ କହିଲେ, ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବାକୁ ବାକି ଅଛି । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏହି ସମ୍ବନ୍ଧରେ DTII ଉପରେ ଏକ ଅଭିଯାନକୁ ଆପଣ ଦେଖିଛନ୍ତି । DTII କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହୁ ଅଗ୍ରଗତି ହୋଇଛି । ପ୍ରାମାଣିକ ପରିଚାଳନା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏକ ମୌଳିକ ସାଧାରଣ ବୁଝାମଣାରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷ ଉପନୀତ ହୋଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏକ ଧୀର ପ୍ରକ୍ରିୟା, କିନ୍ତୁ ଘନ ଅନ୍ଧାର ଭିତରେ ଆଲୋକର କିଛିଟା ରେଖା ଦିଶିବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।