माणसाला जिवंत राहण्यासाठी पाण्याची अत्यंत गरज असते, तर त्याचा दर्जा त्याहून जास्त महत्वाचा आहे. मानवी शरीरात पाण्याचे प्रमाण ५० ते ७५ टक्के असते. शारीरिक तापमानाचे नियमन करण्यात आणि चयापचय क्रिया व्यवस्थित राखण्यात पाणी अत्यंत महत्वाची भूमिका बजावते.
ताज्या राष्ट्रीय नमुना सर्वेक्षणाने (एनएसएस) असे उघड केले आहे की, विशेषतः ग्रामीण भागात लोक कोणतेही शुद्धीकरणाचे उपाय न वापरताच पाणी थेट पितात. विविध सर्वेक्षण अहवाल असे सांगतात की, जगभरात ८० टक्के आजार हे मुख्यतः दूषित पिण्याचे पाणी वापरल्याने होतात.
हगवण, कॉलरा, विषमज्वर आणि पोलिओ यांसारखे काही आजार मुख्यतः अशुद्ध पिण्याच्या पाण्यामुळे होतात. ५० लाखापेक्षा अधिक मुले जगभरात, दरवर्षी, केवळ हगवणीमुळे मरतात,असे अनुमान आहे. दूषित पाणी प्याल्यामुळे लोकांना यकृताला आलेली सूज आणि उदरात संसर्ग असे आजार होत असतात.
उदरात संसर्ग झाल्याने ६८.५ टक्के लोकांना त्रास होत आहे. अंदाजे, ३२.५ कोटी लोकांना यकृताला सूज आल्याचा आजार झाला आहे. अनेक देशांत, आरोग्य काळजी, स्वच्छता आणि कचरा व्यवस्थापन चांगल्या दर्जाचे नाही.
आजकालच्या दिवसांत, लोकांना वैयक्तिक हायजीन मिळत नाही आणि भारतही या सर्वाना अपवाद नाही. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या ताज्या आकडेवारीनुसार, जगभरात ७८.५ दशलक्ष लोकांना सुरक्षित आणि शुद्ध पेयजल मिळत नाही. यापैकी, १४.४ दशलक्ष लोक पृष्ठभागावरील पाण्यावर जगतात, जे झपाट्याने प्रदूषित होत आहे. संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या माहितीनुसार, जगभरातच लोकांचा मूलभूत अधिकार हा सुरक्षित पेयजल उपलब्ध असणे हा आहे. मात्र सरकारे त्याला आवश्यक महत्व देत नाहीत,असे दिसते.
२०१० पासून संयुक्त राष्ट्रसंघ, जलस्त्रोतांसह सामाजिक, आर्थिक आणि विकासात्मक अवस्था यांचा विचार करून सार्वजनिक जीवन अपेक्षित आयुर्मयादेविषयी आकडेवारी जारी करत असून, मानवी विकास निर्देशांक असे त्याचे नाव आहे. १८९ देशांचे यासाठी सर्वेक्षण करण्यात आले आहे.
सर्वात लहान देश, नॉर्वे, या निर्देशांकात सर्वोच्च स्थानी आहे. निर्देशांकाच्या सर्वात तळाला म्हणजे १८९ व्या स्थानावर नायजेरिया आहे. भारत १२८ व्या क्रमांकावर आहे तर शेजारचा श्रीलंका आपल्यापेक्षा चांगल्या स्थानावर म्हणजे ७५ व्या क्रमांकावर आहे. हे संकेतक पिण्याच्या पाण्याच्या स्त्रोतांची स्थिती सामाजिक, आर्थिक आणि विकासात्मक अवस्थेसह विविध देशांत किती विविध आहे, हे दाखवतात.