ವೇದವ್ಯಾಸರು ರಚಿಸಿದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗಪೂಜೆಯ ಉಲ್ಲೇಖವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಸಂಹಿತೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗಪೂಜೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಇದೆ. ನಾಗರಹಾವನ್ನು ನಾಗ ರಾಜ ಮತ್ತು ನಾಗ ದೇವತೆ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ದೀಪಾವಳಿಯ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯ ನಂತರ ಬರುವ ಕಾರ್ತಿಕ ಶುದ್ಧ ಚಥುರ್ತಿಯ ದಿನದಂದು ನಾಗಪೂಜೆ ಮಾಡುವುದು ತಲತಲಾಂತರಗಳಿಂದ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ.
ಏನಿದು ಸಂಪ್ರದಾಯ: ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದು ಏಕೆ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಯಿತೆಂದರೆ, ಭಾರತೀಯ ಸನಾತನ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಂಬಿಕೆ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಶ್ವರ ಇದ್ದಾನೆ. ಪ್ರಕೃತಿಯ ಆರಾಧನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಸರ್ಪಗಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಪೂಜಿಸುವುದು ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಕಾರ್ತಿಕ ಶುದ್ಧ ಚವಿತಿ(ಚಥುರ್ತಿ)ಯಂದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ನಾಗ ಚತುರ್ಥಿ ಅಥವಾ ನಾಗರ ಚೌತಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಋತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ.
ಕುಜ ದೋಷ ಹೋಗಲಾಡಿಸುವ ನಾಗರ ಚೌತಿ: ಕಾರ್ತಿಕ ಶುದ್ಧ ಚಥುರ್ತಿಯ ದಿನದಂದು ನಾಗರ ಚೌತಿ ಹಬ್ಬದಂದು ನಾಗದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ಕುಜ ದೋಷ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಾಳಸರ್ಪ ದೋಷ ನಿವಾರಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.
ಪಂಚಾಂಗದ ಪ್ರಕಾರ, ಕಾರ್ತಿಕ ಶುದ್ಧ ಚಥುರ್ತಿಯಾದ ನ.5 ಅಂದರೆ ಇಂದು ನಾಗರ ಚೌತಿ ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಗಳವಾರ ಮುಂಜಾನೆ 5 ರಿಂದ 9ರ ವರೆಗೆ ಪೂಜೆಗೆ ಶುಭ ಸಮಯವಾಗಿದೆ. ಮಂಗಳವಾರ ನಾಗರ ಚೌತಿ ಬರುತ್ತಿರುವುದು ವಿಶೇಷ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಪಂಡಿತರು. ನಾಗರ ಚೌತಿ ದಿನದಂದು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನ ರೂಪವಾದ ನಾಗರಮೂರ್ತಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಕ್ಷೀರಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು.
ಹುತ್ತಕ್ಕೆ ಹಾಲೆರೆಯುವ ಪದ್ಧತಿ ಬಂದಿದ್ದೇಕೆ: ನಾಗರ ಚೌತಿ ವಿಶೇಷತೆ ಹುತ್ತಕ್ಕೆ ಹಾಲೆರೆಯುವುದರಲ್ಲಿದೆ. ಹುತ್ತಕ್ಕೆ ಹಾಲೆರೆಯುವ ಆಚರಣೆ ಅನಾದಿ ಕಾಲದ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಚೌತಿಯಂದು ಸರ್ಪಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದರೆ ವೈವಾಹಿಕ ಜೀವನ, ಸರ್ವರೋಗ ಸೇರಿದಂತೆ ಗರ್ಭದೋಷ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಆರೋಗ್ಯವಂತರಾಗುತ್ತಾರೆಂಬುದು ಭಕ್ತರ ನಂಬಿಕೆ.
ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗರ ಚೌತಿ ಉಲ್ಲೇಖ: ನಮ್ಮ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗರ ಚೌತಿ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳಿವೆ. ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಾಗೇಂದ್ರನ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಈ ನಾಗರ ಚೌತಿಯಂದು ನಾಗೇಂದ್ರನು ಶಿವನಿಗೆ ವಾಸುಕಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಆದಿಶೇಷನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಚೌತಿಯಂದು ಭಕ್ತರು ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ನೈವೇದ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ.