ನವದೆಹಲಿ :ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲಾಭಾಂಶ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ 99,122 ಕೋಟಿ ರೂ. ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ.
ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ನ ಈ ಕ್ರಮದಿಂದಾಗಿ ಕೋವಿಡ್-19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗಲಿದೆ.
ಆರ್ಬಿಐ ಗವರ್ನರ್ ಶಕ್ತಿಕಾಂತ ದಾಸ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಶುಕ್ರವಾರ ನಡೆದ ಕೇಂದ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಈ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ.
2020ರ ಜುಲೈನಿಂದ 2021ರ ಮಾರ್ಚ್ ಅವಧಿಯ ಒಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳಿಗೆ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿ ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, 2021ರ ಮಾರ್ಚ್ 31ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಂಡ ಒಂಬತ್ತು ತಿಂಗಳ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರದ ಅವಧಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ 99,122 ಕೋಟಿ ರೂ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಣ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಲು ಮಂಡಳಿ ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಬಿಐ ಪ್ರಕಟಣೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.
ಈಗ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಕೋವಿಡ್ -19 ಪ್ರೇರಿತ ಲಾಕ್‌ಡೌನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಮೇಲಿನ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿಂದ ಆದಾಯವು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಈ ಮೊತ್ತವು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಹಾರವೆಂಬುದು ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.
ವರ್ಗಾವಣೆ ಸೂತ್ರ ಬದಲಾವಣೆ
ಆರ್ಬಿಐ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿ ಇರುವುದರಿಂದ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆ್ಯಕ್ಟ್, 1934 ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಲಾಭ ಅಥವಾ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ ನಂತರ, ಆರ್ಬಿಐ ಲಾಭಾಂಶ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ.
ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಲಾಭಾಂಶದ ಮೊತ್ತವು ಎರಡು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಷ್ಟು ಗಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆಕಸ್ಮಿಕ ಮೀಸಲು ಪ್ರಮಾಣವು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತದೆ.
ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲಾಭಾಂಶಕ್ಕಾಗಿ ಆರ್‌ಬಿಐನಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿನ ತುರ್ತು ನಿಕ್ಷೇಪಗಳ ಗಾತ್ರ ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿದೆ.
ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ (1997), ಉಷಾ ಥೋರತ್ (2004), ವೈ ಎಚ್ ಮಾಲೆಗಂ (2014) ಮತ್ತು ಬಿಮಲ್ ಜಲನ್ (2018) ಅವರಂತಹ ತಜ್ಞರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ನಾಲ್ಕು ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.
ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ ಸಮಿತಿಯು ಶೇ.12ರಷ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕ ಮೀಸಲು ರಚಿಸಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರೆ, ಥೋರತ್ ಸಮಿತಿಯು ಇದನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಒಟ್ಟು ಆಸ್ತಿಯ ಶೇ.18ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿತ್ತು.
ಥೋರತ್ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸನ್ನು ಆರ್ಬಿಐ ಮಂಡಳಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸ್ಸಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು.
ಆದರೆ, ಆರ್ಬಿಐ ತನ್ನ ಲಾಭದ ಸಮರ್ಪಕ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಆಕಸ್ಮಿಕ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳಿಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ವರ್ಗಾಯಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಮಾಲೆಗಮ್ ಸಮಿತಿ ಹೇಳಿತ್ತು. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಖ್ಯೆ ಸೂಚಿಸಿಲ್ಲ.
ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಿಮಲ್ ಜಲನ್ ಸಮಿತಿ, ಆರ್‌ಬಿಐನ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಶೀಟ್‌ನ ಶೇ 5.5-6.5ರಷ್ಟು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಆಕಸ್ಮಿಕ ಮೀಸಲುಗೆ ಒಲವು ತೋರಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಭಾರಿ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗಿದೆ.
10,000 ಕೋಟಿಯಿಂದ 1 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗೆ ಏರಿಕೆ
ವಿವಿಧ ಸಮಿತಿಗಳ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆರ್ಬಿಐ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಲಾಭಾಂಶವು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ 2001-02ರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ 10,000 ಕೋಟಿ ರೂ.ಯಿಂದ ಹಿಂದಿನ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗೆ ಏರಿದೆ.
ಉದಾ: ಮಾಲೆಗಂ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ಬಳಿಕ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ 2013-14ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ 52,679 ಕೋಟಿ ರೂ. ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಶೇ 60ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.
2018-19ರಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಜಲಾನ್ ಪ್ಯಾನಲ್ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ವರ್ಗಾವಣೆ ಮೊತ್ತವು 1,75,987 ಕೋಟಿ ರೂ. ತಲುಪಿದೆ.
ಈ ವರ್ಷಕ್ಕೆ 1,23,350 ಕೋಟಿ ರೂ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಒಂದು ಬಾರಿ 52,637 ಕೋಟಿ ರೂ. ಸಲಹೆಗಳ ಮೇರೆಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಮೊತ್ತವಾಗಿದೆ.
ಇದು ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆರ್ಬಿಐ ಮಾಡಿದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗಿದೆ. 99,122 ಕೋಟಿ ರೂ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಗಾವಣೆಯು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಎರಡನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ವಾರ್ಷಿಕ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗಿದೆ.
ಆರ್ಬಿಐ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಏಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತದೆ?
ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಆರ್ಬಿಐ) ಕಾಯ್ದೆ, 1934ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 1935ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 1ರಂದು ಆರ್ಬಿಐ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.
ಮೂಲತಃ ಖಾಸಗಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದ್ದರೂ 1949ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣವಾದಾಗಿನಿಂದ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. ಆರ್ಬಿಐ ಕಾಯ್ದೆ, 1934 ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಲಾಭ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದೆ.
ಕೆಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಸಾಲಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ ನಂತರ, ಆಸ್ತಿಗಳ ಸವಕಳಿ, ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ನಿಧಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕರ್‌ಗಳಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದ್ದರೆ, ಲಾಭದ ಬಾಕಿ ಹಣವನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪಾವತಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಕಾಯಿದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 47ರಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಅದೇ ಕಾಯಿದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 48ರ ಪ್ರಕಾರ, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಯಾವುದೇ ಆದಾಯ, ಲಾಭ ಅಥವಾ ಲಾಭಗಳ ಮೇಲೆ ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ ಅಥವಾ ಸೂಪರ್ ತೆರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಹೊಣೆಗಾರನಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ.
