ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਈ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਵਿਚ 20 ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਚੀਨੀ ਫੌਜੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਝੜਪ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਮੁੜ ਪਹਾੜੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵੀ ਪਹਾੜੀ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਇਤਿਹਾਸ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈੱਡ ਈਗਲ ਡਿਵੀਜ਼ਨ (ਹੁਣ ਚੌਥੀ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ) ਨੇ ਮਾਰਚ 1941 ਵਿਚ ਏਰੀਟ੍ਰੀਆ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੇਰਨ ਵਿਖੇ ਇਟਲੀ ਦੀ ਤਾਕਤਵਰ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਵੀ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਉਦੋਂ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਰਮਨ ਫ਼ੌਜ ਵਿਰੁੱਧ ਚਲਾਈ ਗਈ ਇਟਲੀ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।
ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵੱਡੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ
- 1967 ਵਿਚ ਨਾਥੂ ਲਾ-ਚੂ ਲਾ ਵਿਖੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
- 1987 ਦੇ ਸੋਮਡੋਰਿੰਗ ਚੁ ਦੀ ਘਟਨਾ।
- ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ: ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਪੋਸਟਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 5,000 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ 6,000 ਤੋਂ 7,000 ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਤਾਇਨਾਤ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਪੋਸਟ 6,749 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਹੈ।
- ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਵਿਖੇ ਮਿਲਟਰੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ: ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮੇਘਦੂਤ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਲਟੋਰੋ ਰਿਜ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਉੱਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
- ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਾਜੀਵ: 1987 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਬਿਲਾਫੋਂਡ-ਲਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਪਹਾੜੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ 21,000 ਚੌਕੀਆਂ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ 'ਕਵਾਡ ਪੋਸਟ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ।
- ਸਾਰੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਕੇ ਹੱਥੋਪਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗ੍ਰੇਨੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੇਅਨੇਟਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਪੋਸਟ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਾਨਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਸਾਲੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਬਾਨਾ ਪੋਸਟ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮ ਵੀਰ ਚੱਕਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
- ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ 1999: ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਰਗਿਲ ਦੇ ਦ੍ਰਾਸ ਵਿਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੌਂਸਲਾ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਸਬਰ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਾਰਗਿਲ ਦ੍ਰਾਸ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਵਿਭਾਗ
1962 ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ।
ਗੁਲਮਰਗ ਵਿੱਚ ਸਕੀ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਯੁੱਧ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੋ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇਹ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਲੈਸ ਹਨ। ਇੱਕ ਬਚਾਅ ਪੱਖੀ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ 'ਤੇ ਸਾਡੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।
ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਹਾੜੀ ਫ਼ੌਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 12 ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਦੋ ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੈਨਿਕ ਹਨ।
ਚੀਨੀ ਮਾਹਰ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਡਰਨ ਵੈਪਨਜ਼ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਮਾਹਰ ਹੁਆਂਗ ਗੁਓਝੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਹਾੜੀ ਫੌਜੀ ਟੀਮ ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ ਜਾਂ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਪਹਾੜੀ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਫੋਰਸ
ਪਹਾੜੀ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਫੋਰਸ ਨੂੰ ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਗਠਨ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ 3,488 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ।
ਮਈ 2013 ਵਿੱਚ, ਡੇਪਸਾਂਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਘੁਸਪੈਠ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਫੋਰਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਦੇਣ।
ਇਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ 2014 ਵਿਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਗਠਨ ਪੂਰਬੀ ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਪਾਨਾਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਫੋਰਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। 2017-18 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਜੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਹਾੜੀ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ
ਹਾਈ ਅਲਟੀਟਿਊਡ ਮਾਉਂਟੇਨ ਵਾਰਫੇਅਰ ਸਕੂਲ
- ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗੁਲਮਰਗ ਨੇੜੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਇੱਕ ਹਾਈ ਅਲਟੀਟਿਊਡ ਮਾਉਂਟੇਨ ਵਾਰਫੇਅਰ ਸਕੂਲ (ਐਚਏਡਬਲਯੂਐਸ) ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਾਰਮੇਸ਼ਨ ਸਿਕਲੀ ਸਕੂਲ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਕੀਬਾਜ਼ੀ ਤਕਨੀਕ, ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
- 8 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1962 ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਏ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹਾਈ ਐਲਟੀਟਿਊਡ ਵਾਰਫੇਅਰ ਸਕੂਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
- ਅਮਰੀਕਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਟੀਮਾਂ ਇਥੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਪਾਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਚਏਡਬਲਯੂਐਸ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉੱਚਾਈ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਮ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਐਚਏਡਬਲਯੂਐਸ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਹੁਤ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਵੀ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਉੱਚਾਈ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰ ਸਕਣ।
ਕਾਰਗਿਲ ਬੈਟਲ ਸਕੂਲ
ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕਾਰਗਿਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦ੍ਰਾਸ ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ ਕਾਰਗਿਲ ਬੈਟਲ ਸਕੂਲ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਾੜੀ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
