ସମ୍ବଲପୁର: ଜିଲ୍ଲାର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ହେଉଛନ୍ତି ମା ସମଲେଶ୍ବରୀ । ଐତିହାସିକ ସମ୍ବଲପୁର ସହରର ମହାନଦୀ କୂଳରେ ରହିଛି ମା’ ସମଲେଶ୍ବରୀଙ୍କ ପୀଠ। ମା’ଙ୍କ ଉପରେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶା ବାସୀଙ୍କର ରହିଛି ପ୍ରଗାଢ଼ ବିଶ୍ବାସ । ସମ୍ବଲପୁର ସ୍ଥିତ ମା’ ସମଲେଶ୍ବରୀଙ୍କ ପୀଠରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ରାଜ୍ୟ ତଥା ରାଜ୍ୟ ବାହାରର ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ଭିଡ଼ ଜମିଥାଏ । ଏହି ଶକ୍ତି ପୀଠକୁ ନେଇ ରହିଛି ଅନେକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ । କୁହାଯାଏ ମା’ ସମଲେଶ୍ବରୀ ହେଉଛନ୍ତି ସମ୍ବଲପୁର ଆଦିବାସୀଙ୍କ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବୀ।
ପୂର୍ବକାଳରେ ସମ୍ବଲପୁର ଅଞ୍ଚଳକୁ ସମ୍ବଳ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା। ଆଉ ସମ୍ବଲପୁରର ମହାନଦୀ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥିଲା ଏକ 'ଗୁମ ଦରହ' ବା ଗଣ୍ଡ। ସେହି ଗଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥିଲା ଏକ ଶୀଳାଖଣ୍ଡ । ଯାହାକୁ ଲୋକେ ନଦୀମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦେବୀ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ କରୁଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନଦୀମାର୍ଗ ଦେଇ ଯାଉଥିଲେ ଲୋକେ । ଆଉ ଗଣ୍ଡରୁ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଗଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦେବୀଙ୍କୁ ସୁମରଣା କରି ନଦୀ ଅତିକ୍ରମ କରୁଥିଲେ। ଲୋକଙ୍କର ବିଶ୍ବାସ ରହିଥିଲା ଯେ ଦେବୀଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କଲେ ବିନା କୌଣସି ବାଧା ବିଘ୍ନରେ ସେମାନେ ନଦୀ ପାରି ହୋଇଯିବେ । ତେବେ ନଦୀ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସେହି ଦେବୀଙ୍କୁ ସମ୍ବଳର ଇଷ୍ଟଦେବୀ ସମଲେଶ୍ବରୀ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ମୁଖ୍ୟତଃ ସ୍ଥାନୀୟ ଆଦିବାସୀ ଓ ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀମାନେ ମା’ଙ୍କୁ ପୂଜା କରୁଥିଲେ।