ବୌଦ୍ଧ: କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ବୌଦ୍ଧଜିଲ୍ଲାର ବିଭିନ୍ନ ଦେବଦେବୀଙ୍କ ପୀଠ । ଆଜି ବଡ଼ି ଭୋରରୁ ମହାନଦୀ ସମେତ ଜିଲ୍ଲାର ବିଭିନ୍ନ ନଦୀ ତଥା ଜଳ ଉତ୍ସରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ବୋଇତ ବନ୍ଦାଣ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରିଥିବାବେଳେ ହବିଷ୍ୟାଳିମାନଙ୍କ କାର୍ତ୍ତିକ ବ୍ରତ ଆଜି ଶେଷ ହୋଇଛି । ଏହି ଅବସରରେ ମହାନଦୀ ଗର୍ଭରେ ଥିବା ଏକ ଦ୍ଵୀପ ଉପରେ ଲୁକ୍କାୟିତ ଭାବରେ ରହିଥିବା ଏକ ପ୍ରସ୍ତର ଗୁମ୍ଫାରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପାଳନ କରାଯାଇଛି । ତେବେ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ଏହି ଦ୍ୱୀପଟି ଅବହେଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଥିବାବେଳେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।
ମହାନଦୀ ସର୍ବାଧିକ ଜଳପଥ ଅତିକ୍ରମ କରୁଥିବା ଜିଲ୍ଲା ବୌଦ୍ଧ ଜିଲ୍ଲାର ମନମୁଣ୍ଡା ଠାରୁ ମାରଡା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ମହାନଦୀ ଗର୍ଭରେ ରହିଛି ମର୍ଜାକୁଦ, କୁଆକୁଦ, ଡୁମୁଣକୁଦ, ବୁଦାକୁଦ ଓ କୁଲାରୀକୁଦ । ବୌଦ୍ଧ ପୌରାଞ୍ଚଳର ମର୍ଜାକୁଦ ଦ୍ୱୀପାଞ୍ଚଳର ଅପରପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅନୁଗୋଳ ଜିଲ୍ଲା ବେଲାଦୁଲା ଗ୍ରାମ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ମହାନଦୀ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଟାପୁ । ତେବେ ଏହି ଦ୍ୱୀପରେ ଏକ ବିରାଟ ପଥର ଟାପୁ ଉପରେ ରହିଛି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଧରଣର ପୀଠ । ଗୋଟିଏ ପୀଠରେ ଦେବୀ ଦେବ ମହାଦେବଙ୍କୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟଟିରେ ମା' ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପୀଠକୁ ଗଙ୍ଗାଧର ପୀଠ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ ।
ଏହି ପୀଠରେ ଦୁଇଟି ପଥର ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ଭୂଗର୍ଭକୁ ଯାଇଛି । ହେଲେ ବର୍ଷା ଋତୁରେ ଡଙ୍ଗା ଓ ଅନ୍ୟ ଋତୁରେ ବାଲୁକା ଶଯ୍ୟାରେ ପାଦଚଲା ରାସ୍ତା ହିଁ ଏଠାକୁ ଏକମାତ୍ର ଯୋଗାଯୋଗର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପୀଠରେ ଦୁଇଟି ପଥର ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ହୋଇ ଭୂଗର୍ଭକୁ ଯାଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନେଇ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଭୂତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥାନ୍ତି ।