ପୁରୀ: ଐଶୌର୍ଯ୍ୟ ଓ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟର କ୍ଷେତ୍ର ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବାର ମାସରେ ପାଳନ ହୁଏ ତେର ପର୍ବ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ରଥଯାତ୍ରା ବିଶ୍ବ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ମହାନ ଗାଥା ବଖାଣେ ଏହି ପର୍ବ । କାହିଁ କେଉଁ ଆଦିମ କାଳରୁ କାଳିଆ ଠାକୁର ପତିତଜନ ଉଦ୍ଧାର ନିମନ୍ତେ ରତ୍ନବେଦୀ ଛାଡି ବଡଦାଣ୍ଡକୁ ଚାଲି ଆସୁଛନ୍ତି । ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ନିର୍ବିଶେଷରେ ସଭିଏଁ ଏକାଠି ହୋଇ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ଏହି ଯାତରେ ।
ସମାଜରେ ଛୁଆଁ ଅଛୁଆଁ ଭେଦ-ଭାବକୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା ପରମ୍ପରା ଛିନ୍ନ କରେ ବୋଲି ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତି ଗବେଷକଙ୍କ ମତ । ମାତ୍ର ରଥଯାତ୍ରାର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଅୟମାରମ୍ଭକୁ ନେଇ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ପୌରାଣିକ ତଥ୍ୟରେ ରହିଛି ଭିନ୍ନତା । ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଙ୍କ କାଳରୁ ରଥଯାତ୍ରା ପରମ୍ପରା ଆରମ୍ଭ ନେଇ ପୌରାଣିକ ବର୍ଣ୍ଣନା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜା ଯଯାତି କେଶରୀଙ୍କ ସମୟରୁ ରଥଯାତ୍ରାର ଆରମ୍ଭ ବୋଲି ଇତିହାସ କହେ ।
ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବାବଧାନରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ରାଣୀ ଗୁଣ୍ଡିଚା ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇ ଦ୍ବାର ଖୋଲିବାକୁ କହିଥିଲେ । ଫଳରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଅଧାଗଢା ହୋଇ ରହିଯାଇଥିବା ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ଏହାପରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ରାଣୀ ଗୁଣ୍ଡିଚା, ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଜନ୍ମବେଦୀ ବା ଆଡପ ମଣ୍ଡପକୁ ବର୍ଷକେ ଥରେ ଆସିବାକୁ ବିନତି କରିଥିଲେ ।