ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସଂସଦ ଅଧିବେଶନ ଆଜିର ଦିନ 13 ମେ’ 1952 ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । 3 ଏପ୍ରିଲ 1952 ରେ ଉଚ୍ଚ ସଦନ (ରାଜ୍ୟସଭା)ର ଗଠନ ହୋଇଥିଲା । ଆଉ ଏହାର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନ 13 ମେ ’ 1952 ତଥା ଆଜିର ଦିନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଯେଉଁଠି 17 ଏପ୍ରିଲ 1952 ରେ ନିମ୍ନ ସଦନ (ଲୋକସଭା) ଗଠନ ହୋଇଥିଲା ।
ଭାରତୀୟ ସଂସଦର ଜନ୍ମ..
ଭାରତ ସରକାର ଅଧିନିୟମ 1919 ଆଧାରରେ ତତ୍କାଳୀନ ବିଧାନ ମଣ୍ଡଳର ଦ୍ବିତୀୟ ସଦନକୁ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟ ଗଠନ କରିବା ପାଇଁ ଯୋଜନା ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଯାହା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇିଥିଲା 1921 ରେ । ଇଂରେଜ ଶାସନ ଥିବାରୁ ସେତେବେଳେ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ । ଏହାପରେ 1935 ରେ ଇଂରେଜ ଏହାର କିଛି ସଂଶୋଧନ କରିଥିଲେ । ସମୟକ୍ରମେ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟ ସମ୍ବିଧାନ ସଭା ଭାବେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା ।
ସମ୍ବିଧାନସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ 9 ଡିସେମ୍ବର 1946 ରେ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା । ଯାହା 1950 ଯାଏଁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ପରେ ଏହାକୁ ପୁଣି ଅନ୍ତିମ ସଂସଦ ଭାବେ ନାମିତ କରାଗଲା । 1946 ରୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଧାନ ମଣ୍ଡଳ ତଥା ସମ୍ବିଧାନସଭା ଓ ଅନ୍ତିମ ସଂସଦ, କୁହାଯାଉଥିଲା । ସ୍ବାଧିନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ନିର୍ବାଚନ 1952 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଶରେ ଗୋଟିଏ ସଦନ ଥିଲା ।
କାହିଁକି ଦୁଇଟି ସଦନ ?
ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଅମଳରୁ ଦେଶରେ ଗୋଟିଏ ସଦନ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟ, ସମ୍ବିଧାନସଭା ଓ ଅନ୍ତିମ ସଂସଦ ଭାବେ ଥିଲା । ହେଲେ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ଗୋଟିଏ ସଦନର ଉପକାରିତା, ଅପକାରିତାକୁ ନେଇ ବିତର୍କ ହେଲା । ଦେଶ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ସଦନର ଆବଶ୍ୟକାକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ଅନୁଶୀଳନ କରାଗଲା । ବିଶାଳ ଦେଶର ଶହ ଶହ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ସମସ୍ୟା, ସଂଶୋଧନ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଅନୁଭବ କରି ଦେଶରେ ଦ୍ବିୟ ସଦନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଯୋଜନା ହେଲା । ଆଉ ମୂଳ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟରୁ ଦେଶର ଦ୍ବିତୀୟ ସଦନ ପାଇଁ ଯୋଜନା ହେଲା । ଯାହାର ନିର୍ବାଚନ, ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କାର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ଧତି (ମୂଳ କାଉନସିଲ ଅଫ ଷ୍ଟେଟ) ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଲୋକସଭାରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିବା ଠାରୁ ଭିନ୍ନ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କମ ରଖାଗଲା । ସଦସ୍ୟ ମାନେ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା । ଏହାସହ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟକୁ ସମାନ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ବ କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦିଆଗଲା ନାହିଁ । ଏତତ ବ୍ୟତୀତ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ମନୋନୀତି ସଦସ୍ୟ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ଏହାକୁ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ଉଚ୍ଚସଦନ(ରାଜ୍ୟସଭା) ଭାବେ ନାମିତ କରାଗଲା । ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ପାଇଁ ଜଣେ ନାଗରିକ ବା ରାଜନେତାଙ୍କ ବୟସ ଅତିକମରେ 35 ବର୍ଷ ରଖାଗଲା । ଏହି ଉଚ୍ଚସଦନର ମାନ ସମ୍ମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଦେଶର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଏହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଚୟନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲା ।
ରାଜ୍ୟସଭା ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଦସ୍ୟ...
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଛେଦ 80 ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା 250 ରଖିବାକୁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲା । ଯେଉଁଥିରେ 12 ଜଣ ସଦସ୍ୟ ସିଧା ସଳଖ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ମନୋନୀତି ହୋଇ ରାଜ୍ୟସଭା ଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲା । ଅବଶିଷ୍ଟ 238 ସଦସ୍ୟ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ର୍ବାଚିତ ହୋଇ ଆସିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା । ତଥାପି ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା 245 ରହିଛି । ଯେଉଁଥିରେ ବର୍ତ୍ତମାନ 233 ସଦସ୍ୟ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇ ଆସୁଥିବା ବେଳେ 12 ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ମନୋନୀତି ହୋଇ ଆସୁଛନ୍ତି। କଳା, ବିଜ୍ଞାନ, ସାହିତ୍ୟ, କ୍ରୀଡା ସମାଜସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ରପାଇଁ ବିଶେଷ ଅବଦାନ ରଖିଥିବା ନାଗରିକ ବା ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନୋନୀତି କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା ।
କେଉଁ ରାଜ୍ୟରୁ କେତେ ସଦସ୍ୟ?
ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଅନୁସୂଚନାରେ ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରୁ କେତେ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧି ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ବ କରିବେ ତାହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖିବାକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା । ରାଜ୍ୟର ଜନସଂଖ୍ୟା ଆଧାର ଅନୁସାରେ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରୁ କେତେ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିବେ ତାହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହେଲା । ତେବେ ନୂଆ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ, ନୂଆ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଘୋଷଣା ଅନୁସାରେ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ଏହାର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଗଲା ।
ସଦସ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା ବା ମାପକାଠି
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଛେଦ 84 ଅନୁସାରେ ଜଣେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ସଦସ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ନାଗରିକଙ୍କ ଏକାଧିକ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ପ୍ରଥମତଃ -ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇିଥିବେ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଯେକୌଣସି ପରିଚୟ ପତ୍ର ଥିବ ।
ଦ୍ବିତୀୟ- ସର୍ବନିମ୍ନ 35 ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିବ ।