ବିକାନେର: ରାକ୍ଷସ ହିରଣ୍ୟକଶ୍ୟପର ବିନାଶ ପାଇଁ ନୃସିଂହ ଅବତାର ଧାରଣ କରିଥିଲେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ । ରାଜସ୍ଥାନର ବିକାନେରରେ ମଧ୍ୟ ଭଗବାନ ନୃସିଂହଙ୍କ ପାଞ୍ଚରୁ 6 ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ହେଲେ ଏଥିରୁ ସବୁଠୁ ପୁରୁଣା ଓ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଲଖୋଟିଆ ଚୌକ ସ୍ଥିତ ମନ୍ଦିର ।
ଏହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରାୟ 500 ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୁରୁଣା । ଏପରିକି ଦାବି ହୁଏ କି ବିକାନେର ସ୍ଥାପନା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ଗଢାଯାଇଥିଲା । ତେବେ ଏ ନେଇ କୌଣସି ଦୃଢ ସାକ୍ଷୀ ନାହିଁ । କିଛି ଦସ୍ତାବିଜ ରହିଛି ଯାହା ଆଧାରରେ 1575ରେ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା । ପୁରାତନ ବିକାନେର ସହରର ଯେଉଁ ଭିତରିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ ପୂର୍ବରୁ ସେଠାରେ ଏକ ଜଳଭଣ୍ଡାର ଥିଲା । ଏଠାରେ ନାଗା ସାଧୁଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଉଥିଲା । ନାଗା ସାଧୁଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନୃସିଂହ ଭଗବାନଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଉଥିଲା ।
କୁହାଯାଏ କି ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଭଗବାନ ନୃସିଂହ ପୃଥିବୀରେ ଅବତାର ନେଇଥିଲେ ତାହା ମୁଲତାନ ଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଲତାନ ପାକିସ୍ତାନରେ ରହିଛି । ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ କି, ମୁଲତାନରେ ପ୍ରଭୁ ନୃସିଂହଙ୍କ ମୁଖା ପିନ୍ଧି, ତାଙ୍କ ରୂପ ଧାରଣ କରି ମଞ୍ଚରେ ଅଭିନୟ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ..ନୃସିଂହ ଲୀଲା ସମୟରେ ହିରଣ୍ୟକଶ୍ୟପ ଚରିତ୍ରରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବଧ କରିଦେଇଥିଲା । ଏହି ଘଟଣା ଜାଣିବା ପରେ ଏଠାକାର ମହନ୍ତ ଯିଏ କି ବଡ ତପସୀ ଥିଲେ ସେ କହିଲେ ଆମର ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ମୁଖା କୁ ପଠାଇଦିଅ । ଏହା ପରେ ଭଗବାନ ନୃସିଂହଙ୍କ ଏହି ମୁଖା ମୁଲତାନରୁ ବିକାନେର ଅଣାଯାଇଥିଲା । ଆଉ ବିଧି ଅନୁସାରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରି ଏହାକୁ ମନ୍ଦିରରେ ସ୍ଥାପନା କରିଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ପରଠୁ ଏହାକୁ ବହୁତ ରଙ୍ଗ କରାଯାଇଛି । ଏହାକୁ ପିନ୍ଧିଲେ ଏତେ ଜୋଶ ଆସିଯାଏ କି ଘଣ୍ଟାଏ ସମୟ ଦେଲେ ବି 2 ଘଣ୍ଟା ଯାଏଁ ନାଚି ପାରନ୍ତି ବୋଲି କୁହନ୍ତି ଟ୍ରଷ୍ଟି ସଦସ୍ୟ ।