ହାଇଦ୍ରାବାଦ: 900 ମିଲିୟନରୁ ଅଧିକ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରର ଭୋଟରଙ୍କ ସହ ଭାରତ ହେଉଛି ଏକ ବିଶାଳ ଦେଶ ଏବଂ ବିଶ୍ବର ସର୍ବ ବୃହତ ଗଣତନ୍ତ୍ର। ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଭୌଗୋଳିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ଟାଇପୋଗ୍ରାଫି ଆମ ନିର୍ବାଚନକୁ ପ୍ରକୃତରେ ବିଶାଳ କରିଥାଏ । ଚଳିତ ବର୍ଷ 25 ଜାନୁୟାରୀ 2021ରେ ଦେଶ ଦଶମ ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ ପାଳନ କରୁଛି । ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ ଉତ୍ସବର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶେଷ ଭାବରେ ନୂତନ ଭୋଟରଙ୍କ ପାଇଁ ନାମଲେଖାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା, ସହଜ କରିବା ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ କରିବା । ଦେଶର ଭୋଟରଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଏହି ଦିନଟି ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଭୋଟରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
ଇତିହାସ-
25 ଜାନୁଆରୀ ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଭାରତ (ECI)ର ମୂଳ ଦିବସ ଯାହା 1950ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ 25 ଜାନୁୟାରୀ 2011ରେ ଆୟୋଗ ଏବଂ ଭିତ୍ତି ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନମୋହନ ସିଂଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ କେନ୍ଦ୍ର କ୍ୟାବିନେଟର ଏକ ବୈଠକ ପରେ ଆଇନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅନୁମୋଦନ କରାଗଲା।
ବିଗତ ବର୍ଷର ଥିମ୍-
ଏହି କିପରି ପାଳନ ହୁଏ-
ପ୍ରତିବର୍ଷ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ଜାତୀୟ ଭୋଟର ଦିବସ ଏକ ବଡ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି । 2019ରେ ଛଅ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ସ୍ଥାନରେ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପ୍ରାୟ ଦଶ ଲକ୍ଷ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସିଷ୍ଟମେଟିକ୍ ଭୋଟରଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ (SVEEP) ହେଉଛି ବିଭିନ୍ନ ମୋଡ୍ ଏବଂ ମିଡିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ । ଏହା ନାଗରିକ, ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଏବଂ ଭୋଟରଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ତଥା ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଛି । ରାଜ୍ୟର ସାମାଜିକ-ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟା, ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଏହାର ଶିକ୍ଷା ଇତିହାସକୁ ବୁଝାଏ ।
ଭାରତୀୟ ନିର୍ବାଚନରେ ଭୋଟରଙ୍କ ଦାୟିତ୍ବ-
ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ବା ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ମହାପର୍ବ । ଏହା ବିଶ୍ବର ସର୍ବ ବୃହତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନିର୍ବାଚନ । ଏହାକୁ ‘ଦେଶର ମହାପର୍ବ’ ଭାବରେ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଏଥିରେ ପ୍ରାୟ 910 ମିଲିୟନ ଭୋଟର ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ଉଭୟ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ 1 ମିଲିୟନ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରାୟ 12 ନିୟୁତ ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀ ନିୟୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି । 16ଟି ଭାଷାରେ ଭୋଟର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ 2019ରେ ଭାରତୀୟ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ପ୍ରବାହର ଉତ୍ତାପ ସତ୍ତ୍ବେ 613 ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଭୋଟର ମତଦାନ କରିବାକୁ ଆସିଥିଲେ। ବରିଷ୍ଠ ନାଗରିକ ଏବଂ ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ବ୍ୟକ୍ତି (PwDs) ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ବାହାରିଥିଲେ । ମୋଟ ଭୋଟରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 292.4 ନିୟୁତ ମହିଳା ଭୋଟର ଥିଲେ ।
ଗତ ନିର୍ବାଚନରେ 17ଟି ପ୍ରଦେଶରେ ଅଧିକ ଭୋଟରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ 11ଟି ପ୍ରଦେଶରେ ଐତିହାସିକ ମତଦାନ ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଥିଲା । 18ଟି ପ୍ରଦେଶରେ ମହିଳା ମତଦାନ ପୁରୁଷଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ଥିଲା । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ସ୍ବଚ୍ଛତା ଏବଂ ବିଶ୍ବସନୀୟତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ରରେ EVM ସହିତ VVPAT ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା । ମତଦାନ ସମୟରେ 2.33 mn ବାଲାଟ୍ ୟୁନିଟ୍, 1.635 mn କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ୟୁନିଟ୍ ଏବଂ 1.74 mn VVPAT ମେସିନ୍ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ନିର୍ବାଚନରେ ସର୍ବାଧିକ 67.47 ପ୍ରତିଶତ ଭୋଟରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଆସିଥିଲା, ଯାହାକି 2014ରେ ଗତ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ତୁଳନାରେ 1.03 ପ୍ରତିଶତ ଅଧିକ ଥିଲା । 2014 ତୁଳନାରେ ଭୋଟରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା 57 ମିଲିୟନ ଥିଲା । ଆଗକୁ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଆସାମ, କେରଳ, ତାମିଲନାଡୁ ଓ ପୁଡୁଚେରୀରେ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ହେବାକୁ ଅଛି ।
ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ, ଇଟିଭି ଭାରତ
