ଜୟପୁର: ଯେଉଁ ହାତରେ ଦିନେ ମଇଳା ସଫା କରୁଥିଲେ, ସେହି ହାତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଠାରୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଉପାଧି ଗ୍ରହଣ କଲେ ସ୍ବଚ୍ଛ ମିଶନର ଅନନ୍ୟ ପୁରୋଧା ଉଷା ଚୌମାର । ଆଜି ଚାରିଆଡେ ତାଙ୍କରି ଚର୍ଚ୍ଚା, ତାଙ୍କରି ଆଲୋଚନା । ଦିନ ଥିଲା ଉଷାଙ୍କୁ ଅଛୁଆଁ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟ କହି ଲୋକେ ପାଖ ମାଡୁ ନଥିଲେ । ଆଉ ବର୍ତ୍ତମାନ ଲୋକେ ଉଷାଙ୍କ ସହ ସେଲଫି ନେଉଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ମହିଳାମାନେ ଦିନେ ତାଙ୍କୁ ଦୁର୍ ଦୁର୍ କରୁଥିଲେ, ସେମାନେ ଆଜି କୋଳାଗ୍ରତ କରି ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜଣାଉଛନ୍ତି । ସମୟ ବଡ ବିଚିତ୍ର ସତେ । କେବେ କାହାକୁ କେଉଁଠି ନେଇ ପହଞ୍ଚାଇବ, ତାହା କେହି କହିପାରିବେ ନାହିଁ । ଉଷା ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଲଭ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ସୋସିଆଲ ସର୍ଭିସ ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ(Sulabh International Social Service Organisation)ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷା ରୂପେ କାମ କରୁଛନ୍ତି ।
ଏହି ଉକ୍ତିର ନିଚ୍ଛକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ଉଷା ଚୌମାରଙ୍କ ଜୀବନୀ । ଉଷାଙ୍କୁ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ପାଇଁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଉପାଧି ମିଳିଛି । ସେ ଆଜି ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମିଶାଲ ପାଲଟିଛନ୍ତି । ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ ପାଇଁ ଜଣେ ମହିଳା ହାତରେ ମଳ ଟୋକି ଉଠାଇ ମୁଣ୍ଡରେ ବୋହି ନେଇଯିବା ଯେ, କେତେ ଦୁଃଖଦାୟକ, ତାହା ଜଣେ ମହିଳା ହିଁ କହିପାରିବ । ଉଷାଙ୍କ ନାଁ ଆଜି ସବୁଆଡେ ଚର୍ଚ୍ଚାର ଶିରୋନାମାରେ । ମଇଳା ଟାଙ୍କି ସଫାରୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେମିତି ଥିଲା ତାଙ୍କ ଜୀବନଯାତ୍ରା, ଚାଲନ୍ତୁ ଜାଣିବା...
ଘର ଘର ବୁଲି ମଇଳା ସଫା କରୁଥିଲେ:
ଭାରତର ସାମାଜିକ କର୍ମକର୍ତ୍ତା ଉଷା ଚୌମାରଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ରାଜସ୍ଥାନ ଅଲୱରର ହଜୁରଗେଟରେ ହୋଇଥିଲା । ୧୮ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ସେ ଘର ଘର ବୁଲି ମଳ ସଫା କରୁଥିଲେ । ତେଣିକି ସେ ନାଳ ହେଉ କିମ୍ବା ସେପଟିକ୍ ଟାଙ୍କି । ଘରେ ଥିବା ପାଇଖାନାରୁ ମଧ୍ୟ ସେ ହାତରେ ମଇଳା ସଫା କରନ୍ତି । ସେପଟିକ୍ ଟାଙ୍କି ଭିତରେ ପଶି ମଧ୍ୟ ସେ ମଇଳା ସଫା କରନ୍ତି । ଏହା ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାମ ଥିଲା । ବିନା ଘୃଣା କରି ସେ ଏହି କାମକୁ କରୁଥିଲେ । ଆଉ ଏଥିପାଇଁ ଲୋକେ ତାଙ୍କ ଛାଇ ମଧ୍ୟ ମାଡୁ ନଥିଲେ । ସେ ଯେଉଁ ରାସ୍ତା ଦେଇ ଯାଉଥିଲେ, ଲୋକେ ସେହି ରାସ୍ତା ବଦଳାଇ ଦେଉଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ସେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ ପାଇଁ ବିବେଚିତ ହେଲେ, ସେତେବେଳେ ଲୋକ ତାଙ୍କୁ ସ୍ନେହ କଲେ । ଏହା ଏକ ବଡ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଚିତ୍ର । ଯାହା କେବଳ ଉଷାଙ୍କ ପ୍ରୟାସ ଓ ନିଷ୍ଠା ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ।
NGO ଦେଖାଇଲା ନୂଆ ରାସ୍ତା:
ଉଷା ଚୌମାର କୁହନ୍ତି ' ମୋ ଜୀବନରେ ଏକ ବଡ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି । ପ୍ରଥମେ ମୁଁ ଗୋଟିଏ ମ୍ୟାନୁଆଲ ସ୍କେଭେଞ୍ଜର(Manual Scavenger) ଭାବେ କାମ କରୁଥିଲି । ସୁଲଭ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲର ସଂସ୍ଥାପକ ଡ. ବିନ୍ଦେଶ୍ବର ପାଠକଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲା ପରେ ସେ ମୋତେ ଖୁବ୍ ସାହାଯ୍ୟ କଲେ । ସେ ମୋତେ ଉକ୍ତ ସଫେଇ କାମରୁ ବାହାରି ଆସିବାକୁ କହିଲେ । ଏହି ସଂସ୍ଥା ପାଇଁ ମୁଁ ଆଜି ଏତେ ବଡ ପୁରସ୍କାରର ଅଧିକାରିଣୀ ହୋଇପାରିଛି । ମୁଁ କେବେ ଭାବିନଥିଲି ଯେ, ମୁଁ କେବେ ବି ହାତରୁ ମଇଳା ସଫା କରିବା କାମ ଛାଡିପାରିବି ବୋଲି । କିନ୍ତୁ ଡ.ପାଠକ ମୋତେ ନୂଆ ରାସ୍ତା ଦେଖାଇଲେ । ମୁଁ ୨୦୦୩ରେ ହାତରେ ମଇଳା କାଢିବା ଓ ମୁଣ୍ଡରେ ମଇଳା ବୋହିବା କାମ ଛାଡି ଦେଲି ।
କ'ଣ ଏହି ମ୍ୟାନୁଆଲ ସ୍କେଭେଞ୍ଜର(Manual Scavenger):
ମ୍ୟାନୁଆଲ ସ୍କେଭେଞ୍ଜରର ଅର୍ଥ ଏକ ଅପରିଷ୍କାର ଶୌଚାଳୟ, ନାଳ, ପାଇଖାନା ଟାଙ୍କି, ସେପଟିକ୍ ଟାଙ୍କିରୁ ମଳ ସଫା କରିବା । ଏହି ମଇଳାକୁ ବିଶେଷତଃ ହାତରେ ସଫା କରାଯାଏ । ବେଳେବେଳେ ଏହି ସଫେଇରେ ବାଲଟି, ଝାଡୁ, କୋଦାଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ସଫା କରିସାରିବା ପରେ ଏହି ମଇଳାକୁ ହାତରେ ନଚେତ୍ ମୁଣ୍ଡରେ ବୋହି ନେଇ ବାହାରେ ଫୋପାଡିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସଫେଇ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ 'ହାତ ସେ ମୈଲା ଢୋନେ ବାଲେ' ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଭାରତରେ ସବୁ ପ୍ରକାର ସଫେଇକୁ ନୀଚ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଅନୁସାରେ ସବୁଠାରୁ ଛୋଟ ଜାତିକୁ ଏହି କାମ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଇଥାଏ । ଜାତି ଆଧାରିତ ସମାଜରେ ଦଳିତ ପ୍ରଜାତିର ଲୋକେ ମୁଖ୍ୟତଃ ସଫେଇ କର୍ମଚାରୀ ରୂପେ କାମ କରିଥାଆନ୍ତି । ହାତରେ ମଇଳା ଉଠାଇବା, ନଳା ସଫା କରିବା, ରାସ୍ତା କଡରୁ ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନା ଉଠାଇବା ଆଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ୨୦୧୯ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁସାରେ ୪୦ରୁ ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ମଧ୍ୟରେ ଦଳିତ ଉପଜାତିର ୬୦ ଲକ୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ପରିବାରର ଲୋକେ ସଫେଇ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ଅଛନ୍ତି ।
ଏହା ମଧ୍ୟ ପଢନ୍ତୁ:Padma Awards: ସମ୍ମାନିତ ହେଲେ ୬ ଓଡିଆ, ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ଶିଳ୍ପୀ ସୁଦର୍ଶନ ସାହୁଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣ
ମିଳିସାରିଛି ସଫେଇଗିରି ଆୱାର୍ଡ:
ବର୍ଷ ୨୦୦୩ରେ ପ୍ରଥମେ ଉଷା ସୁଲଭ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ସଂସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆସିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ହିଁ ସେ ମଇଳା ଉଠାଇବା ହିଁ ଛାଡି ଦେଇଥିଲେ । ଆଚାର ତିଆରି କରିବା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସିଲେଇ କାମ ଶିଖି ଅନ୍ୟ ମହିଳାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କାମ ପାଇଁ ପ୍ରେରିତ କଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ମଇଳା ଉଠାଇବାକୁ ମନା କରି ଆଚାର ଓ ପାମ୍ପଡ ତିଆରି କରିବା, ସିଲେଇ ଶିଖିବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଉଷାଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ବହୁ ମହିଳା ଉକ୍ତ ସଂସ୍ଥାରେ ଯୋଗ ଦେଲେ । ସରକାରଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଖବର ପହଞ୍ଚିଲା । ଏଥି ନେଇ ଉଷାଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ସଫେଇଗିରି ଆୱାର୍ଡ ମଧ୍ୟ ମିଳିସାରିଛି । ସେ ଆମେରିକା, ସାଉଥଆଫ୍ରିକା ଭଳି ବହୁ ବିଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟ ସେ ଗସ୍ତ କରିସାରିଛନ୍ତି ।
୧୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ କରିଥିଲେ ବିବାହ:
ମାତ୍ର ୧୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ହିଁ ଉଷା ବିବାହ କରିଥିଲେ । ଉଷାଙ୍କ ସ୍ବାମୀ ଜଣେ ଦିନ ମଜୁରିଆ ହୋଇଥିବାବେଳେ ୨ପୁଅ ଓ ଗୋଟିଏ ଝିଅକୁ ନେଇ ଉଷାଙ୍କ ସଂସାର । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପୁଅ ବାପା ସହ ମିଶି ମଜୁରିଆ କାମ କରୁଥିବାବେଳେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ପୁଅ ଚାକିରୀ କରୁଛି । ଝିଅ କଲେଜରେ ପାଠ ପଢୁଛି । ଉଷା କୁହନ୍ତି ଯେ, ସେ କେବେ ସ୍ବପ୍ନରେ ଭାବି ନଥିଲେ ଯେ, ତାଙ୍କ ଜୀବନଶୈଳୀ ଏମିତି ବଦଳିଯିବ ।
ଅସ୍ପୃଶ୍ୟ ଭାବି ଲୋକେ ପାଖ ମାଡୁ ନଥିଲେ :