ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଖାଦ୍ୟ ଓ ଶସ୍ୟ ସଂଗଠନ(FAO) ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର 5କୁ ବିଶ୍ବ ମୃତ୍ତିକା ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ, ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା, ଇକୋସିଷ୍ଟମ ଆଦି ପାଇଁ ମୃତ୍ତିକା ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର FAO କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଓ ବିଭିନ୍ନ ସଂଗଠନ ପକ୍ଷରୁ ଏହି ଦିବସକୁ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଚଳିତ ବର୍ଷର ମୃତ୍ତିକା ଦିବସର ଥିମ୍ ହେଉଛି, ‘ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟକୁ ରୋକିବା ଓ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ରକ୍ଷା କରିବା’ । ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟକୁ ନେଇ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଓ ପୋଷଣୀୟ ଶକ୍ତିର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ।
ଇତିହାସ:
2002 ମସିହାରେ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ୍ ୟୁନିଅନ ଅଫ୍ ସଏଲ୍ ସାଇନ୍ସ(IUSS)ପକ୍ଷରୁ ଏହି ଦିବସ ପାଳନ କରାଗଲା । ଥାଇଲାଣ୍ଡର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏହି ଦିବସକୁ ପାଳନ କରାଗଲା । ଏହାପରେ ଜୁନ 2013ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର 68ତମ ସାଧାରଣ ଅଧିବେଶନରେ ଏହାକୁ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରୀୟ ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ଅପିଲ୍ କରାଗଲା । କିନ୍ତୁ ଏହି ଅଧିବେଶନରେ ଡିସେମ୍ବର 5କୁ ମୃତ୍ତିକା ଦିବସ ରୂପେ ଚୟନ କରାଗଲା । କାରଣ ଡିସେମ୍ବର 5, ଥାଇଲାଣ୍ଡର ରାଜା ଏଚ ଏମ୍ କିଙ୍ଗ ଭୁମିବୋଲ ଅଦୁଲ୍ୟଦେଜଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ । ତାଙ୍କର ଜନ୍ମଦିବସକୁ ମୃତ୍ତିକା ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
ଭାରତରେ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ:
2018ରେ ପୃଥିବୀ ବିଜ୍ଞାନ ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ପକ୍ଷରୁ ନିର୍ମାଣ ହୋଇଥିବା ନ୍ୟାସନାଲ୍ ସେଣ୍ଟର ଫର୍ କୋଷ୍ଟାଲ ରିସର୍ଚ୍ଚ ସଂସ୍ଥା, ଏକ ରିସର୍ଚ୍ଚ କରିଥିଲା । ରିସର୍ଚ୍ଚ ମୁତାବିକ୍ ଭାରତର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇସାରିଛି । ଗତ 26 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ 33 ପ୍ରତିଶତ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇସାରିଛି । ଭାରତର ମୋଟ 7 ହଜାର 517 ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରୁ 6 ହଜାର 31 କିଲୋମିଟରକୁ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ରିସର୍ଚ୍ଚରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ସର୍ବାଧିକ 99 ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇଛି ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷେ ଓଡିଶାରେ ମଧ୍ୟ 51 ପ୍ରତିଶତ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇସାରିଛି । କେତେକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅନୁସାରେ, ଭାରତର ଅଧା ଜମି ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇସାରିଲାଣି । ମୃତ୍ତିକା ମୁଖ୍ୟତଃ ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇ ନଦୀ ଓ ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶିଥାଏ । 61 ପ୍ରତିଶତ ମୃତ୍ତିକା ଗୋଟେ ସ୍ଥାନରୁ ଆଉ ଏକ ସ୍ଥାନକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ।
ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟର କାରଣ:
1.ଦେଶର ପ୍ରାୟ 8ଟି ରାଜ୍ୟରେ ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଓ ପଶୁ ଚାରଣ 20 ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଥାଏ । ପଶୁ ଚାରଣ ଫଳରେ ପ୍ରାୟ 5-41 ପ୍ରତିଶତ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଉଦ୍ୟୋଗୀକରଣ, ସହରୀକରଣ, ଖନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଦି ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟର ଏକ କାରଣ । ଖାସ୍ କରି ବେଆଇନ ଖଣି ଖନନ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଜଟିଳ ସମସ୍ୟା ।
3. ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଏକ କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଭୂମିକମ୍ପ, ବାତ୍ୟା, ସୁନାମୀ, ମରୁଡି, ଭୂ-ସ୍ଖଳନ ଆଦି ସମସ୍ୟା ହେବା ଦ୍ବାରା ମଧ୍ୟ ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହୋଇଥାଏ ।
4. ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ବୃଦ୍ଧି ଫଳରେ ଜମି ସଂକୀର୍ଣ୍ଣତା, ଗଛ କଟା ଆଦି ଭୂମିକୁ ଧିରେ ଧିରେ ଦୁର୍ବଳ କରୁଛି ଫଳରେ ଅଳ୍ପ ଝଡତୋଫାନ ହେଲେ ବି ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ହେଉଛି ।