ଅହମଦାବାଦ: ଭାରତର କଳା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଐତିହ୍ୟର ପରିଚୟ ବହନ କରନ୍ତି ଦେଶରେ ଥିବା ଅଗଣତି ସୁନ୍ଦର ଚାରୁକଳାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ମଠ ଓ ମନ୍ଦିର । ଇତିହାସ, କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ନିରଦର୍ଶନ ଦେଉଥିବା ସେମିତି ଏକ ମନ୍ଦିର ହେଉଛି ଗୁଜୁରାଟର ମୋଢ଼େରା ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର । ଓଡ଼ିଶାରେ କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଭଳି ମୋଢ଼େରା ମନ୍ଦିରର ମଧ୍ୟ ରହିଛି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଐତିହାସିକ ମହତ୍ତ୍ବ ।
ଗୁଜୁରାଟର ପାଟନ ନାମକ ସ୍ଥାନ ଠାରୁ 30 କିଲୋମିଟର ଦକ୍ଷିଣ ଆଡକୁ ମୋଢ଼େରା ନାମକ ଗାଁରେ ରହିଛି ମୋଢ଼େରା ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର । ଏହି ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର ବିଚକ୍ଷଣ ଶିଳ୍ପ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ଅଦ୍ବିତୀୟ ଉଦାହରଣ ଅଟେ । ଏହି ମନ୍ଦିର ଏକ ପଦ୍ମଫୁଲ ଆକାରରେ ନିର୍ମାଣ ହୋଇଛି । ପଥର ଦେହର ଖୋଦିତ ସୁନ୍ଦର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ଦେଖିଲେ ଆଖି ଫେରାଇ ହୁଏ ନାହିଁ । ରାମାୟଣ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମହାଭାରତ, ମଣିଷ ଜୀବନ ଚକ୍ର ଠାରୁ କାମସୂତ୍ର, ମନ୍ଦିରର ପ୍ରତିଟି ଅଂଶରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଆମ ସଂସ୍କୃତିର ଛିଟା । ଚାଲୁକ୍ୟ ବଂଶର ରାଜା ପ୍ରଥମ ଭୀମଦେବ 1026 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ଆପଣ ଜାଣିଲେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବେ ଯେ କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ମନ୍ଦିର ଖୁବ୍ ପୁରାତନ ।
ମନ୍ଦିରରେ ଥିବା ଗର୍ଭଗୃହ ଭିତରର ଲମ୍ବ 51 ଫୁଟ 9 ଇଞ୍ଚ ଓ ଓସାର 25 ଫୁଟ 8 ଇଞ୍ଚ ଅଟେ । କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିର ଭଳି ଏହି ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ ମଧ୍ୟ ଏପରି ହୋଇଛି ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ହେବା କ୍ଷଣି ପ୍ରଥମ କିରଣ ମନ୍ଦିର ଗର୍ଭ ଗୃହରେ ପଡେ । ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିରକୁ ତିନୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସେଗୁଡି ହେଉଛି; ସୂର୍ଯ୍ୟକୁଣ୍ଡ, ସଭା ମଣ୍ଡପ ଓ ଗୁଡା ମଣ୍ଡପ ।
ସୂର୍ଯ୍ୟକୁଣ୍ଡ:ମନ୍ଦିରର ଠିକ ସମ୍ମୁଖରେ ରହିଛି ସୂର୍ଯ୍ୟକୁଣ୍ଡ ବା ରାମକୁଣ୍ଡ । ଏହା ଏକ ଗଭୀର, ପାହାଚ ବିଶିଷ୍ଟ କୁଣ୍ଡ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଶୁଦ୍ଧ ପାନୀୟ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏଠାରେ କେବେଳ ବର୍ଷା ଜଳ ଜମା ହୋଇ ରହିଛି । ବିଶ୍ବାସ କରଯାଏ ଯେ ଏଠାରେ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଭୂତଳ ଝରଣା ମଧ୍ୟ ରହିଥିଲା ।
ସଭା ମଣ୍ଡପ: ସଭା ମଣ୍ଡପର ବ୍ୟବହାର ଧାର୍ମିକ ସଭା ଓ ବୈଠକ ପାଇଁ କରାଯାଉଥିଲା । ସଭାମଣ୍ଡପରେ ରହିଛି 52ଟି ସ୍ତମ୍ଭ । ଯାହାକି ବର୍ଷର 52 ସପ୍ତାହକୁ ପ୍ରତି ଫଳିତ କରେ । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଗୁଡ଼ିକରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେବାଦେବୀଙ୍କ ଚିତ୍ର ସହ ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇ ରହିଛି । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଗୁଡିକର ତଳ ଆଡ଼କୁ ଦେଖିଲେ ଏହା ଅଷ୍ଟ କୋଣାକାର ଓ ଉପର ଆଡ଼କୁ ଦେଖିଲେ ଏହା ଗୋଲାକାର ଦେଖାଯାଏ ।