ପିଥୋରାଗଡ: ଭାରତରେ ଏକାଧିକ ରହସ୍ୟମୟ ପୀଠ, ସ୍ତୁପ ଏବଂ ଗୁମ୍ଫା ରହିଛି । ଏଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଗୁମ୍ଫା ପୌରାଣିକ ବାର୍ତ୍ତା ବହନ କରିଥାଏ । ଆଉ ଏଭଳି ଏକ ପୌରାଣିକ ଗାଥା ବହନ କରୁଥିବା ଗୁମ୍ଫା ରହିଛି ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ପିଥୋରଗଡ ଗଙ୍ଗୋଲିହାଟ ତହସିଲରେ ଥିବା ପାତାଳ ଭୁବନେଶ୍ବର ଗୁମ୍ଫା । ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁଯାୟୀ, ଦେବଦେବ ମହାଦେବ ଏକଦା କ୍ରୋଧରେ ନିଜ ପୁତ୍ର ଗଣେଶଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ କାଟି ଦେଇଥିଲେ । ପରେ ମା ପାର୍ବତୀଙ୍କ ଅନୁରୋଧରେ ସେ ଏକ ହାତୀର ମୁଣ୍ଡକୁ ଗଣେଶଙ୍କ ମୁଣ୍ଡରେ ସେହିଠାରେ ଖଞ୍ଜି ଦେଇଥିଲେ । ଆଉ ଖଣ୍ଡ ମୁଣ୍ଡକୁ ସେହି ଗୁମ୍ଫାରେ ରଖିଥିଲେ । ଏହି ଗାଥାର ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ ପୁରାଣରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି |
କୌଣସି ରହସ୍ୟ ଠାରୁ କମ୍ ନୁହେଁ ଏ ଗୁମ୍ଫା:
ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରୁ 1350 ମିଟର ଉଚ୍ଚରେ ପାତାଳ ଭୁବନେଶ୍ବରର ଗୁମ୍ଫାର ପ୍ରବେଶ ଦ୍ବାର...160 ମିଟର ଲମ୍ବ ଏବଂ 90 ଫୁଟ ଗଭୀର । ହିଁ ଗୁମ୍ଫାରୁ କେଦାରନାଥ, ବଦ୍ରିନାଥ ଏବଂ ଅମରନାଥ ମଧ୍ୟ ଦର୍ଶନ ମିଳିଥାଏ । ଆଉ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣନା ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣରେ କରାଯାଇଛି ।
ପାତାଳ ଭୁବନେଶ୍ବରର ମାନ୍ୟତା ଏବଂ ବିଶେଷତ୍ବ:-
ଏହି ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ ଅଗ୍ରପୂଜା ବିଘ୍ନରାଜଙ୍କ ଶିର ରହିଛି । ବିଘ୍ନ ବିନାଶକଙ୍କୁ ଜନ୍ମକୁ ନେଇ ଅନେକ କଥା ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ରହିଛି । କୁହାଯାଏ ଯେ, ଭଗବାନ ଶିବ କ୍ରୋଧରେ ଗଣେଶଙ୍କ ମୁଣ୍ଡକୁ ତାଙ୍କ ତଣ୍ଟିରୁ କାଟି ଦେଇଥିଲେ । ପରେ ମାତା ପାର୍ବତୀଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ଭଗବାନ ଗଣେଶଙ୍କୁ ହାତୀର କପାଳରେ ସଜାଯାଇଥିଲା । ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ ଯେ, ଗଣେଶଙ୍କ ଶରୀରରୁ ଅଲଗା ମସ୍ତକକୁ ଭଗବାନ ଶିବ ଏହି ଗୁମ୍ଫାରେ ରଖିଥିଲେ ।
ଅଗ୍ରପୂଜ୍ୟ ଗଣେଶଙ୍କ ଶିଳା ରୂପୀ ଏହି ମସ୍ତକର ଠିକ୍ ଉପରେ 108 ପାଖୁଡା ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ରହ୍ମକମଳ ରୂପ ଏକ ଚଟାଣ ରହିଛି । ଆଉ ଏହି ବ୍ରହ୍ମକମଳରୁ ଭଗବାନ ଗଣେଶଙ୍କ ଶିଳାରୂପୀ ମସ୍ତକରେ ଦିବ୍ୟ ଜଳ ବୁନ୍ଦା ଝରୁଛି । ଆଉ ମୁଖ୍ୟ ବୁନ୍ଦା ଆଦି ଗଣେଶଙ୍କ ମୁହଁରେ ପଡିଥାଏ । ଆଉ ଏହି ବ୍ରହ୍ମକମଳକୁ ଭଗବାନ ଶିବ ଖୋଦ ସେହି ଗୁମ୍ଫାରେ ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ ।
ପୁରାଣରେ ଏହା ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଯେ, ଏହି ଗୁମ୍ଫାରେ ଖୋଦ ମହାଦେବ ମଧ୍ୟ ବିରାଜମାନ କରନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଉପାସନା କରିବାକୁ ଦେବତାଗଣ ଏଠାକୁ ଆସିଥାନ୍ତି । ଦ୍ବାପର ଯୁଗରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ଏଠାରେ ପଶା ଖେଳିଥିବା ବେଳେ ଅଯୋଧ୍ୟା ରାଜା ଋତୁପର୍ଣ୍ଣ ହରିଣକୁ ଗୋଡାଇ ଗୋଡାଇ ଏହି ଗୁମ୍ଫାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଭୋଲା ବାବାଙ୍କ ସହ ଅନ୍ୟ ଦେବତାଗଣଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ ଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।
ସେହିପରି କଳିଯୁଗରେ ଜଗତଗୁରୁ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ 722 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଏହି ଗୁମ୍ଫା ସହ ଦେଖିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ଥିବା ଶିବଲିଙ୍ଗକୁ ତମ୍ବା ଦ୍ବାରା ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ । କାରଣ ଏହି ଶିବଲିଙ୍ଗ ଏତେ ତେଜ ଥିଲା ଯେ ଏହାକୁ ଜଣେ ସାଧାରଣ ଆଖିରେ ଦେଖିପାରିବନାହିଁ । ଏହା ପରେ ଖୁବ କମ ରାଜା ଏହି ଗୁମ୍ଫାକୁ ଖୋଜିଥିଲେ ।