ରାଜସ୍ଥାନର ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ଭୟଙ୍କର ସ୍ଥାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହା ପଛରେ ଅନେକ କୌତୁହଳପୂର୍ଣ୍ଣ କାହାଣୀ ଏବଂ କଳ୍ପନିକ କଥାବସ୍ତୁ ରହିଛି । ତେବେ କାହିଁକି ଏହି ଦୁର୍ଗକୁ ଯାବା ପାଇଁ ଭୟ କରନ୍ତି ଲୋକେ ? କଣ ରହିଛି ଏହା ପଛରେ ରହସ୍ୟ ?
ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ କଣ, କେଉଁଠି ଏହା ଅବସ୍ଥିତ
ଭାନଗଡ଼ର ଭୟାନକ ଦୁର୍ଗ ରାଜସ୍ଥାନର ଅଲୱାର ଜିଲ୍ଲାରେ ଯାହା ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ଜୟପୁର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସରିସ୍କା ବ୍ୟାଗ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ଏବଂ ଦିଲ୍ଲୀ ଠାରୁ ପ୍ରାୟ 220 କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ । ଏହି ଦୁର୍ଗ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଦେଶର ସବୁଠାରୁ ଭୟାନକ ବା ହଣ୍ଟେଡ ସ୍ଥାନ ବୋଲି କୁହାଯିବାର ନେଇ ସନ୍ଦେହଜନକ କାରଣ ରହିଛି । ଗତ ଦୁଇ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ଏଠାରେ ଅନେକ ଭୂତ କଥା ଏବଂ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଅସ୍ବାଭାବିକ ଘଟଣା ଘଟିଥିବା ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେ । ଏତେ ଅଧିକ ଯେ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନେ ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଗଲେ ମୃତ୍ୟୁ ହେବା ନେଇ ଭୟଭୀତ ରହନ୍ତି ଏବଂ ନିକଟ ଗ୍ରାମଗୁଡିକ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ତେବେ ଏହି ଦୁର୍ଗର ଧ୍ବଂସାବଶେଷରୁ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଆଭା ବାହାରେ ଯାହା ଏଠାକୁ ଯାଉଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ ।
ଏକ ଅଜଣା ତଥା ଅନ୍ଧକାର ରହସ୍ୟର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏତେ ଅଧିକ ଯେ ଭାରତର ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ବିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପରେ ଦୁର୍ଗରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଏବଂ ରହିବାକୁ ବାରଣ କରିଛି ।
ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ କଣ, କେଉଁଠି ଏହା ଅବସ୍ଥିତ ଦୁର୍ଗ ଭିତରେ ଏକ ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ଭ୍ରମଣ
ଦୁର୍ଗର ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରି ପ୍ରାଚେରୀ ଓ ପଛପଟ ମୁଖ୍ୟ ଦ୍ବାର ଅତିକ୍ରମ କରି ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଅନେକ ପ୍ରାସାଦର ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ପାଇପାରିବେ । ଦୁର୍ଗ ଭିତରେ ଆହୁରି ଅନେକ ପ୍ରବେଶ ପଥ ଅଛି ଯାହାକି ଦିଲ୍ଲୀ ଗେଟ, ଅଜମେରୀ ଗେଟ୍, ଫୁଲବାରି ଗେଟ୍ ଏବଂ ଲାହୋରୀ ଗେଟ୍ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ।
ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ଆପଣ ହନୁମାନ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିରର ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ପାଇବେ । ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର ଏକ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନ ଉପରେ ଅଛି ଏବଂ ହଳଦିଆ ବାଲୁକା ପଥରରୁ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସେଠାରେ ଥିବା ଏହା ସବୁଠାରୁ ବଡ ମନ୍ଦିର ଅଟେ । ଆପଣ ଚମତ୍କାର ପଥର ଖୋଦେଇ ଦେଖିପାରିବେ, ଯାହାକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ସୂକ୍ଷ୍ମ କାରିଗରୀ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ମଙ୍ଗଳା ଦେବୀ ଏବଂ ଗଣେଶଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଏକ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ଅଛି । ଜଣେ ପୁରୋହିତଙ୍କ ବାସଭବନ, ଏକ ବଜାର ଏବଂ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀଙ୍କ ପ୍ରାସାଦ ଦୁର୍ଗ ପରିସରରେ ଅବସ୍ଥିତ କିନ୍ତୁ ଧ୍ବଂସାବଶେଷରେ ।
ଭଙ୍ଗା କାନ୍ଥରେ ଥିବା ଖାଲରୁ ବଢୁଥିବା ଚମତ୍କାର ବରଗଛକୁ ମଧ୍ୟ ଆପଣ ଦେଖିପାରିବେ । ଏହି ସ୍ଥାନଟି ଭଙ୍ଗା ପଥର ଏବଂ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ଏକ ସୋମେଶ୍ବର ମନ୍ଦିର ଅଛି ଯାହା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂର୍ବବତ ରହିଛି ।
ଦୁର୍ଗ ଭିତରେ ଏକ ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ଭ୍ରମଣ ଦୁର୍ଗ ପଛରେ ଇତିହାସ
ଭଙ୍ଗାର ଦୁର୍ଗ 1573 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ କାଚୱାହା ଠାରୁ ଅମ୍ବରର ଶାସକ ରାଜା ଭଗବନ୍ତ ଦାସଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ତାଙ୍କ ବଡ଼ ଭାଇ ମାନ ସିଂ ସମ୍ରାଟ ଆକବରଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଜଣେ ଖ୍ୟାତନାମା ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ଏବଂ ଆକବରଙ୍କ ନବରତ୍ନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ଭଗବନ୍ତ ଦାସ ତାଙ୍କ ପୁଅ ମାଧୋ ସିଂଙ୍କ ପାଇଁ ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ମାଧୋ ସିଂ ତାଙ୍କ ପିତା ଏବଂ ମାମୁଁଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼ିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ପରେ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଛତ୍ର ସିଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଶାସକ ହେଲେ। ଛତ୍ର ସିଂଙ୍କ ହିଂସାତ୍ମକ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ରାଜ୍ୟର ପତନ ହେଲା । 1783 ର ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ସହରକୁ ନିଛାଟିଆ କରିଦେଲା ଏବଂ ଏହା ଧ୍ବଂସ ହୋଇଗଲା । ତା’ପରେ ଏମିତି କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଆସିଲା ଯାହା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଞ୍ଚିରହିଛି ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଏକ ବିଶ୍ବର ପରିବେଶ ଯୋଗାଇଥାଏ ।
ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଏବଂ କାଳ୍ପନିକ କାହାଣୀ
ବାସ୍ତବରେ ଦୁର୍ଗ ବିଷୟରେ ଦୁଇଟି କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅଛି ଏବଂ ଆତ୍ମା ମାନେ ଏଠାରେ ବାସ କରନ୍ତି ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ସ୍ଥାନୀୟ ଗାଇଡମାନଙ୍କଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ ମନଗଢ଼ା କାହାଣୀରେ ଶୁଣାଯାଏ, ଏବଂ କେଉଁଗୁଡିକ ଅଧିକ ସଠିକ କହିବା କାଠିକର ପାଠ ।
ପ୍ରଥମ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜା ମାଧୋ ସିଂଙ୍କୁ ଦୁର୍ଗର ପାରିପାର୍ଶ୍ବିକ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ ବାଲୁ ନାଥ ନାମକ ଜଣେ ଅଜ୍ଞାତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କଠାରୁ ଅନୁମତି ମାଗିବାକୁ ପଡିଲା। ବାଲୁ ନାଥ ନିକଟସ୍ଥ ଗୁମ୍ଫାରେ ରହୁଥିଲେ। ସାଧୁ ରାଜାଙ୍କ ଠାରୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ମାଗିଲେ ଯେ ଯେମିତି ଦୁର୍ଗର ଛାୟା ତାଙ୍କ ଧ୍ୟାନକୁ କେବେ ବି ବିଚଳିତ କରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ଗୁମ୍ଫାକୁ ଛୁଇଁବ ନାହିଁ । ମାଧୋ ସିଂ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାହା ହୋଇ ପାରିଲା ନାହିଁ। ଶୀତଦିନେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡକୁ ଗଲାବେଳେ ଛାଇ ସବୁ ଅଧିକ ବଢ଼ି ବାଲୁ ନାଥଙ୍କ ଗୁମ୍ଫାକୁ ଛୁଇଁଲା । ଗଭୀର ଧ୍ୟାନରୁ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ତାନ୍ତ୍ରିକ ବାଲୁ ନାଥ ଏକ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲା ଯେ ସହର ଏବଂ ଏହାର ଲୋକମାନେ କଦାପି ଘର ଉପରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଛାତ ଗଢ଼ି ପାରିବେ ନାହିଁ । ଆଜି ବି ଯଦି ଘର ଉପରେ ନୂତନ ଛାତ ନିର୍ମାଣ ହୁଏ ତେବେ ତାହା ଭୁଶୁଡି ପଡେ ।
ଅନ୍ୟ କାହାଣୀଟି ଛତ୍ର ସିଂଙ୍କ ଝିଅ ଭାନଗଡ଼ର ସୁନ୍ଦର ରାଜକୁମାରୀ ରତ୍ନାବତୀଙ୍କ ବିଷୟରେ । ତାଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ସମତୂଲ୍ୟ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ କେହି ନଥିଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ତାଙ୍କୁ ସମସ୍ତେ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଜଣେ ସାବତ ଭାଇ ଅଜବ ସିଂ ଥିଲେ, ଯିଏ ତାଙ୍କ ମନ୍ଦ ସ୍ବଭାବ ଯୋଗୁଁ ଘୃଣାର ପାତ୍ର ହୋଇଥିଲେ । ରତ୍ନାବତୀଙ୍କ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର କାହାଣୀ ବହୁ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପି ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ସେ ଅନେକ ଧନୀ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଜାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ଦୁର୍ଗ ନିକଟରେ ସିଙ୍ଘିଆ ନାମକ ଏକ ତାନ୍ତ୍ରିକ ରହୁଥିଲେ, ଯିଏ କଳାଯାଦୁ ବେଶ୍ ଭଲଭାବେ ଜାଣିଥିଲେ, ସେ ରତ୍ନାବତୀଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରେମ କରୁଥିଲେ। ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଯେ ରାଜକୁମାରୀ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି କେବେବି ଆକର୍ଷିତ ହେବେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ଉପରେ ସେ ଅନେକ ଥର ତାଙ୍କ ତନ୍ତମନ୍ତ୍ର କରି ପ୍ରଭାବ ପକାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ଦିନେ ସେ ଦେଖିଲେ ରତ୍ନବତୀଙ୍କ ଚାକରାଣୀ ଗାଁରେ ଅତର କିଣିବାକୁ ଆସିଛି। ତାନ୍ତ୍ରିକ ନିଜ ମନ୍ତ୍ରକୁ ସେହି ଅତରରେ ପକାଇଦେଲେ, ଯାହାଦ୍ବାରା ରାଜକୁମାରୀ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ମାତ୍ରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ ପଡ଼ିବେ । ରତ୍ନାବତୀ ଏହା ଜାଣି କ୍ରୋଧିତ ହେଲେ। ତାଙ୍କ କ୍ରୋଧରେ ସେ ବୋତଲକୁ ନିଜ ଝରକା ବାହାରେ ଫିଙ୍ଗିଦେଲେ, ଏବଂ ଏହା ତାନ୍ତ୍ରିକକୁ ଆଘାତ କଲା । ଆଘାତ ଯୋଗୁଁ ତାର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପୂର୍ବରୁ ସେ ଛତ୍ର ସିଂଙ୍କ ପରିବାର ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦାଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଯେତେବେଳେ ଦୁର୍ଗ ମୋଗଲମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଆକ୍ରମଣ କରାଗଲା ରତ୍ନାବତୀ ଅନ୍ୟ ବାସିନ୍ଦାଙ୍କ ଏଥିରେ ନିହତ ହେଲେ ।
ଲୋକକଥା ଅଛି ଯେ ତାନ୍ତ୍ରିକର ଆତ୍ମା ରାତିରେ ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ଦୁର୍ଗରେ ରତ୍ନାବତୀକୁ ଖୋଜେ ।
ସନ୍ଧ୍ୟା 6ଟା ପରେ ପ୍ରବେଶ ନିଶେଦ୍ଧ ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ସମୟ
ନଭେମ୍ବରରୁ ଫେବୃଆରୀ ମଧ୍ୟରେ ଶୀତଦିନେ ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ ପରିଦର୍ଶନ କରିବାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ସମୟ । ସପ୍ତାହ ଶେଷରେ କିମ୍ବା ସାଧାରଣ ଛୁଟିଦିନରେ ଦୂରେଇ ରହିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତୁ କାରଣ ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ଅଧିକ ଭିଡ଼ ରହେ ।
ASIର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଦୁର୍ଗଟି କେବଳ ସକାଳ 6ଟା ରୁ ସନ୍ଧ୍ୟା 6ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୋଲା ରୁହେ ।
କିପରି ଯିବେ
ନିକଟତମ ବିମାନବନ୍ଦର ହେଉଛି ଜୟପୁର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିମାନବନ୍ଦର । ନିକଟତମ ରେଳ ଷ୍ଟେସନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଭାନ କରୀ ଏବଂ ଦଉସା । ଆପଣ ଅଲୱାରକୁ ଏକ ଟ୍ରେନ୍ ନେଇ ତା’ପରେ ରାଜପଥ ଦେଇ ଯାଇପାରିବେ । ପରିଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଡ୍ରାଇଭିଂ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ସୁନ୍ଦର ଉପାୟ । ଯଦି ଆପଣ ଡ୍ରାଇଭ୍ କରିପାରିବେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ବଜେଟ୍ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣ ନିକଟସ୍ଥ ଗ୍ରାମକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ବସ୍ ଧରି ପାରିବେ (ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ ଯେ ସ୍ଥାନୀୟ ବସ୍ ପ୍ରବେଶ ପଥ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଏ ନାହିଁ) । ନିକଟତମ ଗାଁ ହେଉଛି ଗୋଲା କା ବାସ୍ । ଜୟପୁର ପ୍ରାୟ 90 କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଏବଂ ଏହା ମଧ୍ୟ ରହିବା ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ବିକଳ୍ପ । ଏଠାରୁ ଦିଲ୍ଲୀ 220 କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଭାନଗଡ଼ ଉଭୟ ସ୍ଥାନରୁ ଦିନିକିଆ ଯାତ୍ରା ଭାବରେ କରାଯାଇପାରିବ ।
ଏ ଥିଲା ଭାନଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ ବିଷୟରେ କିଛି ଅଜଣା ଅଶୁଣା କାହାଣୀ । ତେବେ ଏହାର ପ୍ରକୃତ ରହସ୍ୟ କଣ, କାହିଁକି ଏ ଦୁର୍ଗ ଏବେ ଭୟାନକ ପାଲଟିଛି ତାହା କେହି କହି ପାରିବେ ନାହିଁ ।
