ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ବାଣିଜ୍ୟ ଓ କାରବାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ନେପାଳ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ରହି ଆସିଥିବା ସମ୍ପର୍କର ଇତିହାସ ରହିଆସିଛି। ଭାରତ ହେଉଛି ନେପାଳର ସର୍ବବୃହତ ବାଣିଜ୍ୟ ଅଂଶୀଦାର ଏବଂ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶର ବଡ଼ ମାଧ୍ୟମ। କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ବ ମହାମାରୀ ସମୟରେ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ଉପଜିଥିବା ବିବାଦରୁ ସୀମାରେ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧି କାରଣରୁ ସମ୍ପର୍କ କ୍ରମଶଃ ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ ହୋଇ ଯାଇଛି।
ଭାରତ ଏବଂ ନେପାଳ ସେମାନଙ୍କର ରାଜନେୈତିକ ମାନଚିତ୍ରରେ ସମାନ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଦାବି କରି ଆସୁଛନ୍ତି। ନେପାଳ କାଲାପାଣି, ଲିପୁଲେଖ ଏବଂ ଲିମ୍ପିୟାଧାରାରେ ଥିବା ଭାରତୀୟ ଜମିର 400 ବର୍ଗକିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳକୁ ନିଜର ବୋଲି ଦାବି କରି ଆସୁଛି, ଯାହାକି ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଅସ୍ଥିରତାର ମୂଳ କାରଣ ପାଲଟିଛି। ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ଓ ନେପାଳ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥିବା ଗଭୀର ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ବହୁଳ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛି।
ତେବେ, ମହାମାରୀ ଏବଂ ଚୀନର ବିସ୍ତାରବାଦୀ ରଣନୀତି ସମେତ ରାଜନୈତିକ ମତଭେଦ ଆଦି ଅନେକ କାରଣରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିତି ଗୁରୁତର ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଉଭୟ ନେପାଳ ଏବଂ ଭାରତ ସୀମାରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ ସହ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଆଲୋଚନା ଜାରି ରଖିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଛନ୍ତି। ଦୁଇ ଦେଶ ଏବେ ସୀମାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିକାଶମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କରିଛନ୍ତି।
ଏବେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, ଏଭଳି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଦୁଇ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଚାଲିଥିବା ବିବାଦର ଅବସାନ ଘଟାଇ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିବ ଏବଂ ନେପାଳର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଭାରତର ଯେଉଁ ଭୂମିକା ଥିଲା ତାହା ବଦଳାଇବା ପାଇଁ ଚୀନର ଉଦ୍ୟମକୁ ବିଫଳ କରିବ।
ଇଟିଭି ଭାରତ ସହ ଆଲୋଚନା ବେଳେ ପୂର୍ବତନ କୂଟନୀତିଜ୍ଞ ଜେ.କେ.ତ୍ରିପାଠୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ‘ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ସୀମା ବିବାଦ ଏବଂ କୋରୋନା କାରଣରୁ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛି। ସୀମାର କିଛି ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ନେପାଳ ଦ୍ବାରା ଚେକ୍ ପୋଷ୍ଟ ଓ ପିଲାର ନିର୍ମାଣ ଯୋଗୁଁ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାରେ ଉତ୍ତେଜନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏବେ ଦୁଇ ତିନିଟି ଚେକ୍ ପୋଷ୍ଟ ହଟାଇ ଦେବାକୁ ନେପାଳ ରାଜି ହୋଇଛି ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ପାଇଁ ସୀମାରେ ଅଧିକ କୋହଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଛି’।
ସେ କହିଛନ୍ତି, ‘ଏଥିପାଇଁ ହୁଏତ ନେପାଳରେ ଚୀନର ଭୂମିକାକୁ ଦାୟୀ କରାଯାଇପାରେ, କିମ୍ବା ନେପାଳ ଚୀନ୍ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଥିବ କିମ୍ବା ଚୀନ୍ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଲୋଭିତ ହେଉଥିବ। ଯେତେଦିନ ଯାଏଁ ଚୀନ ଲାସାରୁ କାଠମାଣ୍ଡୁ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଡ଼କ ଏବଂ ରେଳ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ କରିଛି ସେତେଦିନ ଯାଏଁ ନେପାଳକୁ ଭାରତ କିମ୍ବା ସମୂଦ୍ର ପଥ ପାଇଁ ଭାରତ ଜରିଆରେ କାରବାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ହିଁ ପଡ଼ିବ। ସୁତରାଂ ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଯେ, ନେପାଳ ନଚାହିଁଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ। ନେପାଳର ବାଣିଜ୍ୟ ବି ଏବେ ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛି’।
ଆହୁରି ବି ସେ କହିଛନ୍ତି, ‘ନେପାଳୀ ସରକାର ଭଲ ଭାବେ ଅବଗତ ଅଛନ୍ତି ଯେ ଏହା ନେପାଳୀ ଲୋକ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥରେ କରାଯାଉଛି’। ‘ଭାରତ ସରକାର ସମ୍ପର୍କରେ ନେପାଳ ସରକାରଙ୍କ ମତିଗତି ଯାହା ଥାଉନା କାହିଁକି, ସୀମାରେ ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ ପରେ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ସହିତ ଲୋକଙ୍କର ଏବଂ ସରକାରଙ୍କର ବିଶ୍ବାସ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ’। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ନେପାଳର ଜନସାଧାରଣ ମଧ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସହ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖୁସି ନାହାଁନ୍ତି। ସେଠାରେ ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତିବାଦ ଓ ଧାରଣା ହେଉଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ବାରମ୍ବାର ନେପାଳ ସହ ସୁସମ୍ପର୍କ ଚାହେଁ ବୋଲି କହି ଆସୁଛି।
‘ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଟଙ୍କା ଦେଇ ନେପାଳକୁ ମନାଇ ଖୁସି କରିବା ନୁହେଁ, ଦୁଇ ଦେଶର ସ୍ବାର୍ଥ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏହା କରାଯାଉଛି। ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ରାଜନୈତିକ ମତଭେଦ କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ନିର୍ମାଣାଧୀନ ପ୍ରକଳ୍ପ ଯେପରି ପ୍ରଭାବିତ ନହୁଏ ସେଥିପାଇଁ ଉଭୟ ସରକାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ’ ବୋଲି ତ୍ରିପାଠୀ କହିଛନ୍ତି।
ସେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି,-ନେପାଳ ଏକ ସ୍ଥଳସୀମା ପରିବେଷ୍ଟିତ ରାଷ୍ଟ୍ର,ଏଭଳି ଦେଶ ପାଇଁ ଆମଦାନୀ ଏବଂ ରତ୍ପାନି ସକାଶେ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟ ପଥ ନିହାତି ଦରକାର। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନେପାଳ ପାଇଁ କେବଳ ଭାରତ ଜରିଆରେ ହିଁ ଏହି ସୁବିଧା ମିଳୁଛି। ବିଶ୍ବର ଯେ କୌଣସି ଭାଗରୁ ଆସୁଥିବା ସମସ୍ତ ସାମଗ୍ରୀ ଭାୟା ଭାରତ ଦେଇ ନେପାଳ ପଠାଯାଇଥାଏ। ବିଦେଶରୁ ଆମଦାନୀ ସାମଗ୍ରୀ ପ୍ରଥମେ ଭାରତୀୟ ବନ୍ଦରରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ, ତାପାରେ ଏହା ନେପାଳକୁ ପଠାଯାଇଥାଏ।