ଥିରୁଅନନ୍ତପୁରମ: ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସମୟରେ ମାଲାବାର ବିଦ୍ରୋହ ପ୍ରଥମେ ଉତ୍ତର କେରଳର ମାପ୍ପିଲା ମୁସଲିମ, ଜମିଦାର ଓ ବ୍ରିଟିଶଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଜାତୀୟ ନେତାମାନେ ପ୍ରଥମେ ଏହାକୁ ଅଣ-ସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମିଶ୍ରଣ କରି ଏହି ସଂଗ୍ରାମକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ। ଦେଶ ମାତୃକା ପାଇଁ ଏହି ବିଦ୍ରୋହରେ ନିଷ୍ଠୁର ବ୍ରିଟିଶଙ୍କ କ୍ରୁରତାର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ବିପ୍ଳବୀ । ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କ ଗିରଫ କରାଯାଇ ବାୟୁରୁଦ୍ଧ ବଗିରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କାରାଗାରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା । ୧୦୦ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଯାଉଥିବା ବଗିରେ ଯାଇଥିଲେ ୬୦୦ କଏଦୀ । ଅଣନିଶ୍ବାସୀ ହୋଇ ପରସ୍ପରକୁ କାମୁଡିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଆଉ ଶେଷରେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ବଗି ଖୋଲିବା ପରେ ଦେଖିଥିଲେ ଛାତିଥରା ଦୃଶ୍ୟ । ଏହି ଘଟଣାଟି ୱାଗନ୍ ଟ୍ରାଜେଡି ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ଯାହାକୁ ପୂରିଛି 100 ବର୍ଷ ।
ମାଲାବାର ବିଦ୍ରୋହର ଶେଷ ଭାଗରେ 100ରୁ ଅଧିକ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଅଟକ ରଖିଥିଲେ ଏବଂ ମାଲାପୁରାମ-ପାଲକ୍କଡ ଜିଲ୍ଲା ସୀମାରେ ଥିବା ପୁଲାମାଂଥୋଲ ବ୍ରିଜ ଭାଙ୍ଗିବା ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। 1921 ମସିହା ନଭେମ୍ବର 20 ତାରିଖରେ ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ ମାଲାପୁରମ୍ ଜିଲ୍ଲାର ତିରୁର ରେଳ ଷ୍ଟେସନରୁ ୱାଗନରେ ଲୋଡ୍ ହୋଇ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ବେଲାରୀ ଜିଲ୍ଲାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କାରାଗାରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଉଥିଲା । ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କୁ ବଗି ମଧ୍ୟରେ ଜୋରଜବରଦସ୍ତ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥିଲା ।
1981 ମସିହାରେ 'ୱାଗନ୍ ଟ୍ରାଜେଡି' ଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏହି ଦୁଃଖଦ ଘଟଣାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଏହି ଘଟଣାରୁ ଅଳ୍ପକେ ବର୍ତ୍ତିଯାଇଥିଲେ କନୋଲି ଅହମ୍ମଦ ହାଜି । ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଅନୁସାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସେନାମାନେ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ତକିଆ ଭିତରେ ସୂତା ଭର୍ତ୍ତି କରିବା ପରି ଭର୍ତ୍ତି କରିଥିଲେ । ବଗି ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ଅଭାବରୁ ଅନେକ ବନ୍ଦୀ ଗୋଟିଏ ଗୋଡରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ । ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ୱାଗନ ବା ବଗିରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିବା ପରେ ସେନା କର୍ମଚାରୀମାନେ କବାଟ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ। ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହେବାର କିଛି ମିନିଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ୱାଗନ୍ ଏକ ଗ୍ୟାସ୍ ଚାମ୍ବର ପରି ହୋଇଯାଇଥିଲା ।