तुम्ही जर वजन कमी करण्याचा विचार करत असाल किंवा गेल्या काही वर्षांपासून तुम्हाला निरोगी राहायचे असेल, तर तुम्हाला कदाचित हे दोन शब्द सारखे ऐकू आले असतील : ‘अधूनमधून उपवास’ करा. ख्यातनाम व्यक्तींपासून ते फिटनेस उत्साही लोकांपर्यंत, अधूनमधून उपवासाचे हजारो निष्ठावान समर्थक आणि वकिल ऑनलाइन आहेत. त्यांचा दावा असतो की उपवास करण्याच्या पद्दतीमुळे वजन कमी होण्यासाठी त्यांना मदत झाली आहे.
वजन कमी करण्याची पद्धत म्हणून मधूनमधून उपवास करण्याचे आवाहन करणे सोपे आहे. हे केवळ सोपेच नाही, तर ते लवचिक देखील आहे, प्रत्येक व्यक्तीशी सहजतेने जुळवून घेतले जाऊ शकते आणि आपल्याला अन्नपदार्थ काढून टाकण्याची किंवा कॅलरी मोजण्याची आवश्यकता नाही. परंतु त्याची लोकप्रियता असूनही, वजन कमी करण्याच्या बाबतीत मधूनमधून उपवास करणे इतर आहार पद्धतींपेक्षा चांगले असू शकत नाही.
आजच्या घडीला असंख्य अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अधूनमधून उपवास करणे हे कॅलरी मोजण्याइतकेच चांगले आहे, जेव्हा वजन कमी करण्याचा विचार केला जातो, ज्यामध्ये एका वर्षाहून अधिक काळ सहभागींचा मागोवा घेतला होता. हे अनेक वेगवेगळ्या प्रकारच्या अधूनमधून उपवासाने देखील दर्शविले गेले आहे, ज्यात पर्यायी-दिवसाचा उपवास (जेथे तुम्ही दररोज उपवास करता किंवा कॅलरी मर्यादित करता), 5:2 आहार (आठवड्यातून साधारणपणे पाच दिवस खाणे, नंतर उपवास करणे किंवा दोन दिवस कॅलरी मर्यादित करणे) आणि वेळ-प्रतिबंधित खाणे (जेथे तुम्ही तुमच्या दिवसातील सर्व कॅलरी एका निर्धारित वेळेत खातात, जसे की फक्त आठ तासांच्या अंतराने खाणे आणि नंतर 16 तास उपवास करणे). परंतु पारंपारिक आहारापेक्षा अधूनमधून उपवास करणे हे अद्याप कोणत्याही अभ्यासात दिसून आलेले नाही.
अधून मधून उपवास केल्याने तुम्ही खाण्याचे प्रमाण कमी होते, परंतु त्याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात. हे दोन्ही आपण करत असलेल्या शारीरिक हालचालींचे प्रमाण कमी करते आणि व्यायामादरम्यान आपण किती कष्ट करतो ते कमी करते. तुम्ही कितीही अधूनमधून उपवास करता याकडे दुर्लक्ष करून हे खरे आहे. हे सूचित करते की जेव्हा कमी कालावधीसाठी कॅलरीजचे सेवन लक्षणीयरीत्या कमी केले जाते तेव्हा व्यायामादरम्यान वापरल्या जाणार्‍या कॅलरीजची संख्या कमी करून शरीर अनुकूल बनते. तथापि, असे का घडते याबद्दल संशोधकांना पूर्णपणे खात्री नाही.
यामुळे वजन कमी होण्यावर परिणाम होत नसला तरी, शारीरिक हालचालींची पातळी कमी केल्याने आरोग्यावर इतर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. उदाहरणार्थ, अलीकडील पर्यायी-दिवसाच्या उपवास अभ्यासात असे आढळून आले आहे की या आहाराच्या फक्त तीन आठवड्यांनी शारीरिक हालचालींची पातळी कमी झाली आणि दररोजच्या कॅलरी प्रतिबंधित आहारापेक्षा स्नायूंच्या वस्तुमानाचे मोठे नुकसान झाले. चरबी कमी करण्यासाठी रोजच्या कॅलरी निर्बंधापेक्षा उपवास आहार देखील कमी प्रभावी ठरतो.