दर वर्षी २० ऑगस्ट रोजी जागतिक मच्छर दिन साजरा होतो. सर रोनाल्ड रॉस या ब्रिटिश डॉक्टरची आठवण म्हणून हा दिवस साजरा होतो. १८९७ मध्ये मादी डास माणसांमध्ये मलेरिया संक्रमित करते असा शोध त्यांनी लावला. १९३० पासून लंडन स्कूल ऑफ हायजीन अँड ट्रोपिकल मेडिसिन जागतिक मच्छर दिन साजरा करते. डासांपासून पसरणाऱ्या आजारांबाबत जागरुकता निर्माण करण्यासाठी हा दिवस आहे. विशेष करून मलेरियाबद्दल ही जनजागृती आहे आणि त्याचा प्रतिबंध कसा होऊ शकतो, हेही लोकांपर्यंत पोचवणे हा उद्देश आहे.
डास म्हणजे इंग्लिशमध्ये ‘ मासक्युटो ’ हा शब्द स्पॅनिश ‘ मुस्केटा ’वरून आला आहे. याचा अर्थ ‘ कमी उडणारा ’. जगभरात डासांच्या ३००० प्रजाती आहेत. त्यातल्या फक्त ३ प्रजाती या आजार पसरवणाऱ्या आहेत. त्या आहेत –
१. एडिस : चिकनगुनिया, डेंग्यू ताप, लिम्फॅटिक फाइलेरियासिस, रिफ्ट व्हॅली ताप, पिवळा ताप, झिका या आजारांसाठी ही प्रजाती कारणीभूत असते.
२. अॅनोफिल्स : ही प्रजाती मलेरिया, लिम्फॅटिक फायलेरियासिस पसरवतात. ( आफ्रिका )
३. कुलेक्स : हे डास जपानी एन्सेफलायटीस, लिम्फॅटिक फाइलेरियास, वेस्ट नाईल ताप पसरवतात.
दर वर्षी, डासांमुळे होणाऱ्या आजारांमुळे जगभरातील कोट्यवधी लोक मरतात. जगातील सर्वात प्राणघातक प्राणी म्हणून डासांची ओळख का आहे, हे वेगळे सांगायची गरज नाही. या डासांपासून कायम मुक्ती मिळावी असे आपल्याला वाटत असले तरीही आपल्याला हे विसरून चालणार नाही की जीवसृष्टीत त्यांचेही महत्त्व आहे. ते अनेक प्राणी, पक्षी आणि किडे यांचे अन्न आहेत.
डासांविषयीची मजेशीर तथ्ये –
⦁ मादी डास मानवाच्या रक्तावर पोसली जाते, तर नर डास झाडांपासून मिळणारा रस घेतो.
⦁ मादी डासाला त्यांच्या अंड्यांच्या वाढीसाठी रक्त लागते. म्हणून हे डास माणूस आणि प्राण्यांचे रक्त शोषून घेतो.
⦁ अॅनोफिल्स ही डासांच्या प्रजातीची पैदास ही पावसाचे पाणी, साचलेले पाणी, कालवे इथे होते, तर एडिस ही प्रजाती माणसाने साठवलेल्या पाण्यात तयार होते.
⦁ अॅनोफिल्स विशेष करून संध्याकाळ आणि पहाटेच्या दरम्यान चावतात, तर एडिस चावण्याचा कालावधी पहाटे आणि संध्याकाळी चावतात.