AC Double Decker Bus: जाणून घ्या, नामशेष झालेल्या मुंबईतील डबल डेकर बसचा इतिहास

देशातील पहिल्या वातानुकूलित डबल डेकर इलेक्ट्रिक आता मुंबईकरांच्या सेवेत आली आहे. डबल डेकर बसचा समावेश बेस्टच्या ताफ्यात करण्यात आला आहे. मात्र, एकेकाळी मुंबईकरांचे आकर्षण असणारी आणि मोठ्या प्रमाणात प्रवासी वाहतूक करणारी डबल डेकर बस मुंबईतून अचानक कुठे गायब झाली? याचा विचार तुम्ही केलाय का? या बस का बंद करण्यात आल्या? त्याची कारण काय होती? असे अनेक प्रश्न त्या निमित्ताने उपस्थित होतात.

मुंबई : बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या बेस्ट विभागाचे जनसंपर्क अधिकारी मनोज वराडे यांनी बेस्ट डेकरबाबत माहिती दिली आहे. ते म्हणाले, की मुंबईत सुरू झालेली डबल डेकर बस ही ब्रिटिशांच्या कालखंडाचे प्रतीक आहे. कारण, मुंबईत डबल डेकर बस ही ब्रिटिशांच्या काळातच सुरू झाली. सुरुवातीला ही बस घोड्याच्या साहाय्याने चालवली जायची. त्यानंतर त्यात बदल होत गेले. मग ही बस मशीनवर चालू लागली. हळूहळू शोध लागत गेले पेट्रोल इंजिन आले, डिझेल इंजिन आले, असा हा या डबल डेकर बसचा उत्क्रांती काळ आहे.

मुंबईकरांना सोयीचे वाहन :मुंबईत सुरू झालेली ही डबल डेकर बस हळूहळू मुंबईकरांच्या पसंतीस उतरू लागली. मुंबईत अनेक कंपन्या आल्या, रोजगार वाढला, त्याचबरोबर मुंबईची लोकसंख्या देखील झपाट्याने वाढू लागली. अशा या झपाट्याने वाढणाऱ्या शहरात दळणवळणासाठी डबल डेकर बस ही अत्यंत सोयीचे साधन होती. मात्र, मुंबई ही इतकी झपाट्याने वाढली की, आता इथे गाड्यांना रस्ते अपुरे पडत आहेत. आजच्या घडीला मुंबईत डबल डेकर बस फक्त कुर्ला आणि सीएसटी भागात पाहायला मिळते.

डबल डेकर कमी का झाली?हा प्रश्न बेस्टचे जनसंपर्क अधिकारी वराडे यांना विचारला असता त्यांनी सांगितले की, दुमजली बसमध्ये प्रवासी वाहून नेण्याची क्षमता जास्त असते. मात्र, मुंबईचे अरुंद रस्ते लक्षात घेता, ज्या ठिकाणी दुमजली बस चालवणे शक्य आहे. त्या ठिकाणी बेस्ट प्रशासन दुमसली बस चालवत होते. मात्र, हळूहळू इथली लोकसंख्या वाढली आणि रस्ते अधिक निमुळते होऊ लागले. त्यामुळे काही भागातून बस चालवणे कमी कराव लागले. याचे आणखी एक दुसरे कारण म्हणजे मुंबई उच्च न्यायालयाचा आदेश आहे. मुंबई उच्च न्यायालयात न्यायालयाच्या आदेशानुसार एखाद्या बसला 15 वर्ष पूर्ण झाली की, ती बस प्रवाशांच्या सेवेत रद्दबातल करून त्या ठिकाणी नवी गाडी ही आणावीच लागते. या दोन कारणास्तव हळूहळू मुंबईत डबल डेकर बस कमी झाली.

डबल डेकर बसची सध्याची स्थिती : मुंबईत प्रवाशांच्या सेवेत रुजू झालेली देशातील पहिली एसी डबल डेकर बस ही सोमवार ते शुक्रवार बसमार्ग क्र. ए-११५ वर छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस ते एनसीपीए दरम्यान कार्यान्वित करण्यात आली आहे. सदर बस सकाळी ८.४५ वाजल्यापासून पर्यंत दर ३० मिनिटांच्या कालांतराने धावेल. या बसमधून प्रवास करण्यासाठी प्रवाशांना १०० टक्के टॅप ईन – टॅप आऊट सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. प्रवासाकरिता इच्छुक प्रवाशांकडील मोबाईलमध्ये बेस्ट चलो अ‍ॅप किंवा बेस्ट चलो स्मार्ट कार्ड असणे अनिवार्य आहे. तसेच सदर वातानुकूलित इलेक्ट्रिक दुमजली बस शनिवार व रविवारी सकाळी ९.०० वाजल्यापासून पूर्ण दिवस हेरीटेज टूरकरिता चालविण्यात येणार आहे.

एसी डबल डेकरची वैशिष्ट्ये :प्रवाशांची सुरक्षितता लक्षात घेऊन बसमध्ये विविध सुविधा देण्यात आल्या आहेत. बसमध्ये सीट बेल्ट, स्पीकर या सर्व सुविधा देण्यात आल्या आहेत. संपूर्णपणे वातानुकूलित, ऐसपैस आसनव्यस्था, सीसीटीव्ही, तीन तासांच्या सिंगल चार्जमध्ये 120 किमी प्रवासाची क्षमता ही या डबल डेकरची खास वैशिष्ट्ये आहेत. आसनक्षमतेबद्दल बोललो तर एका वेळी 65 लोक बसून प्रवास करु शकतात. तर 15 ते 20 लोक उभे राहून प्रवास करु शकतात. मार्च अखेरीस 50 डबल डेकर एसी इलेक्ट्रिक बस बेस्टकडून सेवेत दाखल होणार आहेत. एकूण 200 बसेस मुंबईकरांच्या सेवेत येणार आहेत. सध्या, बेस्टच्या ताफ्यात 45 नॉन-एसी डबल डेकर आहेत ज्या डिझेलवर चालतात. त्या जूनच्या अखेरीस टप्प्याटप्प्याने बंद होतील. बेस्टकडून भाडेतत्त्वावर ई-डबल डेकर बस खरेदी केल्या जात आहेत. अशी माहिती बेस्टच्या जनसंपर्क अधिकाऱ्यांनी दिली आहे.