मुंबई - काही दिवसांपूर्वी मुंबईत उपकरप्राप्त जुनी भानुशाली इमारत कोसळली. यात नागरिकांचा बळी गेला. नुकतीच महाडमध्ये काही वर्षांपूर्वीच बांधलेली अर्थात नवीन बांधकाम असलेली एक इमारत कोसळली. आजही नागपाड्यात इमारत दुर्घटना घडली. एकूणच यानिमित्ताने पुन्हा मुंबईतील जुन्या उपकरप्राप्त इमारतींच्या पुनर्विकासाचा प्रश्न ऐरणीवर आला आहे. तर दिलासादायक बाब म्हणजे भानुशाली इमारत दुर्घटना प्रकरणानंतर राज्य सरकार आणि म्हाडाने ठोस पावले उचलत उपकरप्राप्त इमारतींच्या पुनर्विकासासाठी नवीन कायदा तयार करण्याचा निर्णय घेतला. त्यानुसार मालक-रहिवाशांना पुनर्विकासासाठी पहिली संधी देण्यात येणार आहे. मात्र, त्यांना हा पुनर्विकास करणे सोपे व्हावे यासाठीही कायद्यात ठोस तरतूदी करण्याची गरज आहे. त्यानुसार स्वयंपुनर्विकासाला चालना देण्याची गरज आहे. त्यासाठी त्यांना आर्थिक आणि इतर मदत कशी उपलब्ध करून देता येईल, याचाही विचार नव्या कायद्यात होण्याची गरज आहे, असे मत तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.
मुंबईत 19 हजाराहून अधिक उपकरप्राप्त जुन्या-मोडकळीस आलेल्या इमारती होत्या. यातील काही इमारती कोसळल्या तर काही इमारतींचा पुनर्विकास झाला आहे. त्यानुसार आता सुमारे 16 हजार जुन्या-धोकादायक इमारती आहेत. या सर्वच्या सर्व इमारती धोकादायक अवस्थेत आहेत. कारण या इमारतींना 40 ते 100 वर्षे होऊन गेली आहेत. त्यामुळे या इमारतीचा शक्य तितक्या लवकर पुनर्विकास होणे अत्यंत गरजेचे आहे. मात्र, या पुनर्विकासासाठी ठोस असे धोरण आणि राजकीय इच्छाशक्तीच नसल्याने या इमारतींच्या पुनर्विकासाचा प्रश्न 'जैसा थे' आहे.
म्हाडाच्या 'मुंबई इमारत दुरुस्ती आणि पुनर्रचना मंडळा'कडून या इमारतींची डागडुजी केली जाते. यासाठी निधी पुरेसा नसल्याने अनेक अडचणी येतात. अतिधोकादायक इमारतीची यादी दरवर्षी प्रसिद्ध करत मंडळ रहिवाशांना बाहेर काढत इमारती मोकळ्या करून घेते. मात्र, काही रहिवासी बाहेर पडण्यासाठी नकार देतात. त्यामुळे इमारत पडल्यास जिवीतहानी होत असल्याच्या अनेक घटना होत आहेत. कधी अतिधोकायक नसलेल्या इमारतीही कोसळतात आणि त्यात कित्येकांचा जीव जातो. याला आळा घालण्यासाठी पुनर्विकास हाच एकमेव मार्ग आहे. त्यातही 16 हजार इमारतींचा पुनर्विकास मार्गी लावायचा असेल तर त्यासाठी कायदा आणि धोरणेही तितकेच प्रभावी असणे गरजेचे आहे. त्यामुळेच नव्या कायद्यात म्हाडाने ही बाब लक्षात घेत स्वयंपुनर्विकासावर भर दिला पाहिजे, असे म्हटले जात आहे.