बीड : सोमेश्वर मंदिर हे गेली 200 वर्षों पुर्वीचे जुने मंदिर आहे. याला पुर्वीच्या काळी महादेव मळा म्हणून ओळखले जात होते. बीड शहरासह परिसरातील लोकांचे ग्रामदैवत म्हणून सोमेश्वर मंदिराला ओळखले जाते. ग्रामीण भागासह शहरातील लोक सोमवारी शनिवारी मोठ्या प्रमाणात या ठिकाणी मनोभावे दर्शन घेतात.
सोमेश्वर मंदिराचे वैशिष्ट्य : ज्यावेळेस मुक्ताबाई विठ्ठलाच्या भेटीला जातात तेव्हा त्या वाटेमध्ये चंपावती नगरीमध्ये थांबतात. चंपावती नगरीत बिंदुसरा नदीच्या काठावर एका खोल खड्ड्यामध्ये महादेवाची पिंड मुक्ताबाईच्या निदर्शनास आली. मुक्ताबाईंनी रात्री या ठिकाणी मुक्काम केला आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी स्नान करून या महादेवाला पाणी घातले. मग या पिंडीचे नाव काय ठेवायचे असा विचार पडला होता. तेव्हा पिंड सोमेश्वर महादेवाची आहे म्हणून याला सोमेश्वर महादेव व महादेव मळा असे संबोधले गेले.
सोमेश्वर मंदिर नाव :मंदिर अध्यक्ष नवनाथ शिराळे सांगतात की, या मंदिराला सोमेश्वर मंदिर नावाने ओळखले गेले या सोमेश्वर मंदिराचे सगळ्यात खास वैशिष्ट्य म्हणजे ज्या वेळेस पंढरपूरला जाण्यासाठी गजानन महाराजांची पालखी असेल किंवा मग मुक्ताबाईची पालखी असेल या सर्व पालख्या सह पंढरपूरला जाणारा प्रत्येक वारकरी या सोमेश्वर महादेवाचे दर्शन घेतात. मुक्ताईची व गजानन महाराजांची पालखी बीड शहरांमध्ये आल्यानंतर श्री शंभू महादेवाचे दर्शन घेतल्याशिवाय पुढे जात नाही. अनेक वर्षांपूर्वीची ही परंपरा आजही कायम आहे. कधीकाळी माहित नाही पण विठ्ठलाच्या दर्शनाला जाणारा प्रत्येक वारकरी श्री सोमेश्वराचे दर्शन घेतल्याशिवाय पुढे जात नाही. त्यामुळे या सोमेश्वर मंदिराला महत्त्वाचे स्थान दिले जाते. विशेष म्हणजे या मंदिराचे बांधकाम कधी झाले आहे हे माहीत नव्हते. परंतु ते दगडी बांधकाम पुरातन होते. ते पडल्यामुळे आम्ही सर्व बीड शहरातील भाविकांनी मिळून या मंदिराचा जिर्णोद्धार केला. आज हे प्रशस्त सोमेश्वर मंदिर आपल्याला पाहायला मिळत आहे. या ठिकाणी नतमस्तक झाल्यानंतर आपण जे वरदान श्री शंभू महादेवाला महागाल ते या ठिकाणी शंभू महादेव मोठ्या मनाने देतात.