Solar Geoengineering : सौर भू-अभियांत्रिकी म्हणजे काय आणि ते मानवतेसाठी कसे धोकादायक आहे ते जाणून घ्या

सरासरी जागतिक तापमान दोन दशलक्ष वर्षांतील कोणत्याही वेळेपेक्षा आज वेगाने वाढत आहे. यामुळे तीव्र दुष्काळ, उष्णतेच्या लाटा, आगींच्या वाढत्या घटना आणि बदलत्या हवामानाचा परिणाम गंभीर चक्री वादळ आणि अवकाळी पावसाला कारणीभूत आहे.

नवी दिल्ली :आपण आपल्या तळहाताने सूर्यप्रकाश रोखू शकत नाही? हेच आपण वर्षानुवर्षे ऐकत आलो आहोत पण ते थांबवणे हा ग्लोबल वॉर्मिंगवरचा इलाज आहे असे दिसते. वेगाने वाढणारे तापमान कमी करण्यासाठी अत्यंत वादग्रस्त सौर भू-अभियांत्रिकी प्रक्रियेचा अवलंब करण्याच्या आवाहनांना वेग आला आहे. नुकत्याच झालेल्या म्युनिक परिषदेच्या संदर्भात, जॉर्ज सोरेससारख्या जागतिक श्रीमंत व्यक्तीने त्यात गुंतवणूक करण्याचा प्रयत्न केला.

प्रतिकूल परिणाम :प्रदूषणाचा दुष्परिणाम तसेच मानवाच्या प्रगतीमुळे पृथ्वीवरील तापमान झपाट्याने वाढत आहे. औद्योगिक क्रांतीनंतर जागतिक तापमानात एक अंश सेंटीग्रेडने वाढ झाली आहे. याचे कारण प्रदूषण आणि घातक उत्सर्जन आहे. यामुळेच जगाला पर्यावरणाच्या अनेक नकारात्मक परिणामांचा सामना करावा लागत आहे. ध्रुवांवर बर्फ वितळत आहे. समुद्राची पातळी वाढत आहे. या तापमानामुळे अनेक नैसर्गिक आपत्ती येत आहेत. तापमानातील ही वाढ १.५ अंश सेल्सिअसपर्यंत मर्यादित ठेवण्यासाठी जगातील सर्व देशांनी COP परिषदांच्या नावाने अनेक ठराव केले आहेत. कार्बन उत्सर्जन रोखण्यासाठी आणि इतर उपायांसाठी मानके निश्चित करण्यात आली आहेत. परंतु त्या सर्वांची प्रत्यक्ष अंमलबजावणी होत नाही. सर्व सुखसोयी सोडून या पद्धतींवर विश्वास ठेवून उपयोग नाही. झपाट्याने वाढणारे जागतिक तापमान कमी करण्यासाठी सूर्यालाच रोखण्याची मागणी होत आहे.

अहवाल रंजक बनला : या वादग्रस्त विषयावर संयुक्त राष्ट्राने जारी केलेला ताजा अहवाल रंजक बनला आहे. विशेष म्हणजे, भविष्यात सौर भू-अभियांत्रिकीची अंमलबजावणी अपरिहार्य होऊ शकते, अशी शंका यूएनने व्यक्त केली आहे, असे यूएनच्या अहवालात म्हटले आहे. आपल्याकडे जे काही आहे ते पर्यावरण आहे. विद्यमान समस्या सोडवणे आणि नवीन निर्माण करणे योग्य नाही. सौर भू-अभियांत्रिकीबद्दल सध्या कोणतीही विश्वसनीय माहिती नाही. त्यात अनेक धोके आहेत. पण आधी ग्लोबल वॉर्मिंग कमी करणे आवश्यक असू शकते. जर हवामान बदलाचा मानवतेवर नकारात्मक परिणाम होत असेल तर, तापमान ताबडतोब कमी करण्यासाठी तात्पुरते वापरणे आवश्यक असू शकते. त्यामुळे या तंत्रज्ञानाचा सखोल अभ्यास तसेच आंतरशासकीय समन्वयाची गरज आहे.

धोकादायक : जॉर्ज सोरेस सारखे काही शास्त्रज्ञ आणि श्रीमंत लोक या सौर भू-अभियांत्रिकीचे समर्थन करतात. घाईघाईने, त्यापैकी बहुतेकांनी हवामान बदलाच्या चळवळीला आणि COP परिषदेच्या ठरावांना विरोध केला. परंतु उर्वरित वैज्ञानिक जग चेतावणी देते की निसर्गाची कोणतीही कृत्रिम हाताळणी मानवतेसाठी धोकादायक आहे. वातावरणात फॉस्फरस मिसळल्याने आम्लाचा पाऊस वाढतो. ओझोनच्या थराच्या ऱ्हासाची चिंता आहे. सौर भू-अभियांत्रिकी म्हणजे काय?: सौर भू-अभियांत्रिकी म्हणजे पृथ्वीवरील सूर्यप्रकाशाची कृत्रिम घट. हे एक प्रकारे निसर्गाच्या क्रियेवर नियंत्रण ठेवते! त्याची अंमलबजावणी अद्याप कोणी केलेली नाही. हे शास्त्रज्ञांच्या अंदाज आणि गृहीतकांमध्ये आहे. हे सौर भू-अभियांत्रिकी कार्यान्वित करण्याचे अनेक तांत्रिक मार्ग आहेत. तीन मुख्य आहेत:-

सौर विकिरण व्यवस्थापन :सौर विकिरण व्यवस्थापन या प्रक्रियेला SRM म्हणतात. पृथ्वीवर पडणारी सूर्याची किरणे परावर्तित होऊन पुन्हा आकाशाकडे निर्देशित केली जातात. पृथ्वीवरील उष्णता कमी करते. त्यासाठी पृष्ठभागाभोवती आरसे लावले जातात. टन फॉस्फरस स्ट्रॅटोस्फियरमध्ये फवारला जातो आणि सूर्याची किरणे परावर्तित करण्यासाठी ढग, वनस्पती आणि बर्फ बदलला जातो. जेव्हा ज्वालामुखीचा उद्रेक होतो तेव्हा मोठ्या प्रमाणात फॉस्फरस वायू वातावरणात प्रवेश करतात आणि तापमान कमी होते. या SRM मध्ये त्याच किटचा वापर मोठ्या प्रमाणावर करण्याचा विचार आहे. कार्बन डायऑक्साइड काढून टाकणे: वातावरणातून कार्बन मोठ्या प्रमाणात काढून टाकला जातो. यासाठी, जैव-यांत्रिक पद्धती वापरून प्लँक्टन फुलतात जे लोखंडाच्या गोळ्यांद्वारे महासागरात किरणोत्सर्गाचे प्रतिबिंबित करतात आणि कृत्रिम वृक्ष जंगले तयार केली जातात. यामध्येही बर्फाचे पांढरे ढग वातावरणातील २०-४० हजार फुटांवर पातळ होतात. सूर्यकिरणांची उब आकाशात परावर्तित होते.

हेही वाचा :News GPT Channel Launched : जगातील पहिले एआय चॅट जीपीटी चॅनेल झाले लाँच, जाणून घ्या कसे करते काम