Facial Recognition : 'चेहऱ्याची ओळख' भारताच्या लष्कराच्या एआय शस्त्रागाराचा भाग

भारताचे संरक्षण मंत्रालय ( Indias defence ministry ) सोमवारी कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर आधारित 75 नवीन विकसित उत्पादनांची श्रेणी प्रदर्शित करेल, असे ईटीव्ही भारतचे संजीब के बरुआ यांनी माहिती दिली आहे.

नवी दिल्ली: भारताने किमान 75 अत्याधुनिक कृत्रिम बुद्धिमत्ता ( 75 cutting-edge Artificial Intelligence ) (AI) आधारित लष्करी उत्पादने विकसित आणि डिझाइन केली आहेत - अनेक नागरी अनुप्रयोगांसह - 'आझादी का अमृत महोत्सव' च्या ( Azadi Ka Amrit Mahotsav ) 75 वर्षांच्या निमित्ताने प्रदर्शित केले जातील. स्वातंत्र्य आणि 'आत्मनिर्भर भारत' ठळक केले जाईल. संरक्षण क्षेत्रातील (आत्मनिर्भरता) उपक्रम.

संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह ( Defense Minister Rajnath Singh ) सोमवारी (11 जुलै) राष्ट्रीय राजधानीतील विज्ञान भवनात या कार्यक्रमाचे उद्घाटन करतील. संरक्षण मंत्रालयाच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले की, काही उत्पादनांमध्ये 'फेशियल रिकग्निशन' (एफआर) तंत्रज्ञानाचाही ( Facial recognition technology ) समावेश आहे. मानवी वर्तन विश्लेषणाचा एक भाग, FR तंत्र त्याच्या अनाहूत स्वभावामुळे विवादास्पद मानले जाते.

"परंतु अर्थातच, उत्पादने विकसित करताना नैतिक पैलूंचा विचार केला गेला आहे," असे अधिकाऱ्याने पत्रकार परिषदेच्या वेळी सांगितले. या 75 उत्पादनांपैकी बरीच उत्पादने आधीच तैनात केली गेली आहेत किंवा तैनात करण्याच्या प्रक्रियेत आहेत, तर आणखी 100 उत्पादने पाइपलाइनमध्ये आहेत. उत्पादने सेवा, संशोधन संस्था, उद्योग आणि स्टार्ट-अप आणि नवोन्मेषकांनी विकसित केली आहेत.

उत्पादने ऑटोमेशन/मानवरहित/रोबोटिक्स प्रणाली, सायबर सुरक्षा, मानवी वर्तन विश्लेषण, बुद्धिमान पाळत ठेवणे प्रणाली, लॉजिस्टिक आणि पुरवठा साखळी व्यवस्थापन, भाषण/आवाज विश्लेषण आणि आदेश, नियंत्रण, दळणवळण, संगणक आणि बुद्धिमत्ता, पाळत ठेवणे आणि टोपण या क्षेत्रात आहेत. C4ISR प्रणाली आणि ऑपरेशनल डेटा विश्लेषण.

परदेशात अशा AI-आधारित उत्पादनांची निर्यात क्षमता देखील खूप जास्त मानली जाते आणि देशाच्या निर्यात बास्केटमध्ये भर पडेल ज्यात आधीच 'ब्रह्मोस' क्षेपणास्त्र आणि 'तेजस' हलके लढाऊ विमान यासारख्या मोठ्या तिकिटांचा समावेश आहे.

2021-22 या आर्थिक वर्षात संरक्षण निर्यातीने 13,000 कोटी रुपयांचा सर्वोच्च आकडा ओलांडला आहे, ज्यामध्ये 70% योगदान खाजगी क्षेत्राकडून आले आहे आणि उर्वरित 30% सार्वजनिक क्षेत्राकडून आले आहे. सध्या भारताच्या लष्करी उत्पादनांच्या मुख्य बाजारपेठांमध्ये अमेरिका, फिलीपिन्स, दक्षिण-पूर्व आशिया, पश्चिम आशिया आणि आफ्रिका यांचा समावेश आहे.

संभाव्यतेचा फायदा घेण्यासाठी, परदेशातील विदेशी मिशनमध्ये तैनात केलेले सुमारे 40 भारतीय संरक्षण संलग्नक (DAs) आणि जे सुमारे 85 देशांना सेवा देतात, त्यांना उत्पादनांच्या विपणनासाठी संवेदनशील केले गेले आहे. AI वर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी आणि भारतीय सैन्यात आवश्यक बदल घडवून आणण्यासाठी, सरकारने आधीच दोन संस्था स्थापन केल्या आहेत- उच्च-शक्ती असलेली डिफेन्स एआय कौन्सिल (DAIC) आणि डिफेन्स AI प्रोजेक्ट्स एजन्सी (DAIPA).

संरक्षण मंत्री यांच्या अध्यक्षतेखालील, DAIC मध्ये लष्कर, नौदल आणि IAF चे तीन प्रमुख, संरक्षण सचिव आणि उद्योग आणि शैक्षणिक क्षेत्रातील प्रतिष्ठित सदस्यांचा समावेश आहे. DAIC ला ऑपरेटिंग फ्रेमवर्क स्थापित करण्यासाठी, धोरण स्तर बदलण्यासाठी आणि स्ट्रक्चरल समर्थन प्रदान करण्यासाठी अधिकार देण्यात आले आहेत.

DAIPA चे अध्यक्ष संरक्षण सचिव आहेत आणि सर्व प्रकल्पांसाठी तंत्रज्ञान विकास आणि वितरण प्रक्रियेसाठी मानके निश्चित करण्यासाठी, या प्रकल्पांसाठी मानक कार्यप्रणाली स्थापित करण्यासाठी, IPR साठी धोरण तयार करण्यासाठी, धोरणात्मक भागीदारांची निवड करणे, इत्यादीसाठी अनिवार्य आहे.

हेही वाचा -Vigilance Raids: स्टॅलिन यांनी एआयएडीएमकेच्या माजी मंत्र्यांना पुरेसा पाठिंबा दिला