नवी दिल्ली :बॉलिवूड अभिनेता सुशांतसिंग राजपूत यांच्या वादग्रस्त मृत्यूने संपूर्ण देश हादरवून गेला आहे. आता याची चौकशी केंद्रीय तपास यंत्रणेने अर्थातच सीबीआयने सुरू केली आहे. तेव्हापासून सीबीआय ही चर्चेचा प्रमुख विषय बनली आहे.
भारतीय समाज प्रामुख्याने या एजन्सीवर एकतर खुप जास्त प्रेम करतो किंवा खुप जास्त द्वेष करतो. त्याचबरोबर कायद्याची एजन्सी म्हणून निःपक्षपातीपणे आणि वस्तुनिष्ठपणे काम करण्यात अपयशी ठरल्यावर सीबीआयवर अनेकदा टीकेची झोडही उठवली जाते. त्याचबरोबर बड्या व्यक्तींचा समावेश असलेल्या गुंतागुंतीच्या प्रकरणांची चौकशी सीबीआयकडे सोपवण्यात यावी, अशी मागणीही अनेकदा होत असते.
सीबीआयचे माजी सहसंचालक एन. के. सिंग यांनी ईटीव्ही भारतशी बोलताना सांगितले की, “सीबीआयमध्ये बरेचसे चढ- उतार होत असतात, मी दहा वर्षे सीबीआयमध्ये सेवा बजावली आहे. देशातील बऱ्याच संस्था पूर्वी जशा होत्या, तशा आता राहिल्या नाहीत, मग यात सीबीआयही येते. लोकांचा सीबीआयवर प्रचंड विश्वास आहे. सीबीआय काहीवेळा चांगले काम करण्यात अपयशी ठरते, तर काही वेळा चांगले काम केल्यामुळे त्यांच्या कामाचे प्रचंड कौतुकही समाजातील विविध घटकांकडून केले जाते. मी सर्व प्रकारची प्रकरणे हाताळली आहेत. ज्यामध्ये सेंट किट्स बनावट प्रकरणासह (St Kitts forgeries case) इतर अनेक भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणांचा समावेश आहे.
२ ऑक्टोबर १९७७ साली एका माजी सीबीआय अधिकाऱ्याने इंदिरा गांधी यांना अटक केली होती. त्यामुळे माजी भारतीय पंतप्रधानांना तुरूंगात जावे लागले होते. सिंह पुढे म्हणाले की, “ कोणताही खटले दाखल करण्यापूर्वी सीबीआयला सरकारकडून मंजुरी घ्यावी लागते; यापूर्वी अशी मंजुरी घ्यावी लागत नव्हती. अशा मंजुरीमुळे सीबीआयच्या स्वायत्ततेवर बरिच मर्यादा आली आहे. तरीही लोकांना अजून सीबीआयवर विश्वास आहे. ”
सीबीआय यंत्रणेच्या कामात कसलाही राजकीय हस्तक्षेप अयोग्यच आहे. सीबीआयवर देखरेख ठेवण्यासाठी आणि त्यांना आधार व आर्थिक पाठबळ पुरवण्याचे अधिकार जरी सरकारकडे असले तरी, अलीकडच्या काळात यामध्ये बरेच बदल करण्यात आले आहेत. हे बदल देशाची प्रमुख तपास यंत्रणा असणाऱ्या सीबीआयच्या स्वतंत्र कामकाजासाठी अनुकूल नाही, असेही ते पुढे म्हणाले.
केंद्रीय तपास यंत्रणा ही भारतीय लोकांसाठी ‘भ्रष्टाचार ते खूनापर्यंतच्या’ विविध प्रकरणांत चौकशी करणारी एक प्रमुख एजन्सी आहे. देशामध्ये नेहमीच एक गोष्ट आढळून आली आहे की, जेव्हा जेव्हा देशात कोणतीही महत्त्वाची घटना घडते. त्यावेळी सीबीआयच्या चौकशीबाबत एक संदिग्ध छटा उमटते. मग यामध्ये काही राजकारणी असो किंवा नामवंत व्यावसायिक किंवा बँक फसवणूकीची मोठी प्रकरणं किंवा काही कुप्रसिद्ध बलात्काराच्या घटना अशा सर्व प्रकारच्या प्रकरणांचे तपास करण्याचे काम सीबीआयकडे असते.
परंतु अशी प्रचंड चांगली कामगिरी करुनही सीबीआयने हाताळलेली बरिच प्रकरणे अद्याप सुटलेली नाहीत. चला तर मग सीबीआयच्या विविध चढ-उतारांवर एक नजर टाकूया..
सीबीआयने हाताळलेल्या काही खळबळजनक घटनाः
- स्टर्लिंग बायोटेक घोटाळा..
हा कुप्रसिद्ध स्टर्लिंग बायोटेक घोटाळा म्हणजे, वडोदरा येथील स्टर्लिंग बायोटेक कंपनीचे संचालक चेतन संदेसारा आणि त्यांचे भाऊ यांच्यावर अर्धा डझन बँकांनी तब्बल ५७०० कोटी रुपयांची फसवणूक केल्याचा आरोप केला होता. या प्रकरणात सीबीआयने काही डायऱ्या (नोंदवह्या) शोधून काढल्या होत्या. ज्यामध्ये जानेवारी २०११ ते जून २०११ दरम्यान काही लोकांना आणि कंपनींना स्टर्लिंग बायोटेकने दिलेल्या पेमेंट्सचा संपूर्ण तपशील उपलब्ध आहे.
- विजय मल्ल्या प्रकरण..