कोल्हापूर कोल्हापूर जिल्ह्यातील अनेक महत्त्वाच्या मंदिरांपैकी, एक मंदिर असलेले बिनखांबी गणेश मंदिर Kolhapur Binkhambi Ganesha Temple सध्या चर्चेत आहे. त्याला कारण म्हणजे या मंदिरातील गणेशाच्या मूर्तीवर गेल्या दोनशे वर्षांपासून History and Culture of Lord Ganesh लावण्यात आलेला शेंदूर आता काढण्यात आला removing the shendur from the idol आहे. यामुळे मूळ दगडी मूर्ती उजेडात आली आहे. जवळपास चार फूट उंच असलेली ही कोरीव दगडी मूर्ती पाहण्यासाठी, त्याचे दर्शन घेण्यासाठी भाविक गर्दी करत आहेत. काय आहे या मंदिराचा इतिहास आणि वैशिष्ट्य पाहुयात आमचे ईटिव्ही प्रतिनिधी यांच्या विशेष रिपोर्ट मधून.
बाराव्या शतकातील गणेश मूर्तीकोल्हापूर शहरातील आई अंबाबाई मंदिर परिसरात अनेक मंदिरे आजही पाहायला मिळतात. त्यापैकी एक महत्वाचे मंदिर म्हणजे बिनखांबी गणेश मंदिर होय. याला बिनखांबी म्हणायचे कारण सुद्धा या मंदिराची रचना आहे. कारण जवळपास दीडशे दोनशे वर्षांपूर्वी खांबांशिवाय मंदिर बांधायचे, हे केवळ अशक्यप्राय मानले जायचे. त्यावेळी अनेक मंदिरात खांब हे असायचेच. मात्र या मंदिरातील सभा मंडप आणि गाभाऱ्यात कोणत्याही पद्धतीने खांब नसून संपूर्ण मंदिर हे फक्त दगडी भिंतींवर उभे आहे. त्यामुळेच पुढे त्याला बिनखांबी गणेश मंदिर अशी ओळख प्राप्त झाली. खरेतर दुसरे संभाजी यांच्या राजवटीत बांधलेले हे मंदिर असले तरी, या मंदिरातील गणेश मूर्ती मात्र बाराव्या शतकातील असल्याचा अंदाज आहे. कारण याच पद्धतीच्या अनेक हुबेहूब गणेशमूर्ती आज पुरातन मंदिरात पाहायला मिळतात. शिरोळ तालुक्यातील कोपेश्वर मंदिर येथे सुद्धा अशीच गणेशाची मूर्ती पाहायला मिळते, असे मंदिर अभ्यासक प्रसन्न मालेकर यांनी 'ईटीव्ही भारत'शी बोलताना म्हणटले आहे. करवीर संस्थानचे राज ज्योतिषी जोशीराव हे आता ज्या ठिकाणी हे मंदिर उभे आहे, त्याच परिसरात राहत होते. त्यांच्या विहरीतील गाळ काढण्याचे काम सुरू होते, त्यावेळेस त्यांना दगडी कोरीव गणेशमूर्ती सापडली. त्यांनी काही दिवस आपल्या घरासमोरच ही मूर्ती ठेवली होती. मात्र नंतर दुसरे संभाजी यांनी या मंदिरात मूर्तीची प्रतिष्ठापना केली, असा याचा इतिहास असल्याचे अभ्यासक सांगतात.