गया: गया हे विष्णूचे शहर मानले जाते ( Gaya is considered the city of Vishnu ), ज्याला विष्णू पद या नावानेही ओळखले जाते. याला मोक्षभूमी म्हणतात. विष्णु पुराणानुसार येथे पितरांचे श्राद्ध पूर्ण भक्तिभावाने केल्यास मोक्ष प्राप्त होतो. भगवान विष्णू स्वतः पितृदेवतेच्या रूपात गयामध्ये उपस्थित असल्याचे मानले जाते.म्हणूनच याला पितृतीर्थ असेही म्हणतात. या तिथीला किंवा कृष्ण पक्ष किंवा शुक्ल पक्षात मृत्यू पावलेल्या लोकांना तर्पण अर्पण करण्याचा कायदा आहे. पितृ पक्षाच्या तिसर्‍या दिवशी (Third Day Significance of Pitru Paksha)देखील मोठ्या संख्येने पिंडदानी पितरांना पिंडदान अर्पण करतात. ( Ancestral Blessings will Be Received In Pitru Paksha These Are Important Things )
तिसर्‍या दिवशी पिंड दान कसे करावे ? : पहिल्या पंचतीर्थात उत्तर मानस तीर्थाची पद्धत आहे. हातात कुश घेऊन डोक्यावर पाणी शिंपडावे. मग मनात उतरून आत्मशुद्धीसाठी स्नान करावे. त्यानंतर तर्पण करून पिंड दान करावे. सूर्याला नमस्कार केल्याने पितरांना सूर्यलोकाची प्राप्ती होते. उत्तर मानसातून मौन धारण करून दक्षिण मानसकडे जा. दक्षिणा मानसात तीन तीर्थे आहेत, त्यात स्नान केल्यावर, फाल्गु नदीच्या तीरावर विविध विधी करून पिंडदान केल्याने पितरांना चिरशांती मिळते. यानंतर तीर्थक्षेत्रांच्या श्राद्धाच्या सिद्धीसाठी गदाधराला पंचामृताने स्नान करून वस्त्रलंकार अर्पण करावे. तर्पण मोकळ्या जागेवर करता येते, परंतु गयामध्ये श्राद्ध करण्यासाठी मोकळ्या जागेवर बसून खांद्यावर टॉवेल ठेवून श्राद्ध करावे. ब्रह्मचर्य पाळणे, जमिनीवर किंवा कास्टवर झोपणे आणि एक जेवण अनिवार्य आहे.
हे पदार्थ पूजेसाठी वापरले जातात :गंगाजल, कच्चे दूध, जव, तुळस आणि मधमिश्रित पाणी अर्पण केल्यानंतर गाईच्या तुपाचा दिवा लावण्याची व्यवस्था आहे. उदबत्ती लावावी, गुलाबपुष्प व चंदन पितरांना अत्यंत प्रिय मानले जाते. त्यानंतर पितरांच्या नावाचे स्मरण करून ध्यान करून स्वधा या शब्दाने जल अर्पण करावे. कढी, खीर, पुरी आणि भाजी श्राद्धात अर्पण केली जाते. तिसऱ्या श्राद्धात तीन ब्राह्मणांना मेजवानी दिली जाते. साखर, तांदूळ तसेच शक्यतो दान करून ते तृप्त होतात.
चुकूनही हे काम करू नका : हिंदू धर्मात पितृ पक्षाचे विशेष महत्त्व आहे. पितृ पक्षाचा काळ हा पितरांना समर्पित आहे. हे भाद्रपद महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेच्या दिवसापासून सुरू होते, जे आश्विम महिन्याच्या अमावस्येच्या दिवशी संपते. अशा वेळी घराच्या स्वयंपाकघरात मांस, मासे, मांस, लसूण, कांदा, मसूर हे पदार्थ विसरूनही करू नका. असे केल्याने पितृदेव क्रोधित होतात आणि पितृदोष निर्माण होतो. यासोबतच या काळात पितरांना तर्पण अर्पण करणाऱ्यांनी शरीरात साबण आणि तेलाचा वापर करू नये. पितृ पक्षाच्या काळात नवीन वस्त्र, जमीन, इमारत यासह सर्व प्रकारचे शुभ कार्य वर्ज्य आहे. या काळात कोणतेही शुभ कार्य करणे टाळा.
वडिलांना बैकुंठात मिळतो निवास : ज्योतिषांच्या मते आई-वडील, आजी-आजोबा इत्यादी तिथीला या सोळा दिवसांचे श्राद्ध करणे उत्तम. जेव्हा पितरांचे पुत्र किंवा नातू यांचे श्राद्ध केले जाते तेव्हा पितरांना भ्रमण करून मोक्ष प्राप्त होतो.
पितृ पक्षाची तिथी : आश्विन कृष्ण पक्षातील प्रतिपदा ते अमावास्येपर्यंतचा काळ पितृ पक्ष मानला जातो. वैदिक परंपरेनुसार आणि हिंदू मान्यतेनुसार, पितरांचे श्राद्ध करणे हे एक उदात्त आणि उत्कृष्ट कार्य आहे. मान्यतेनुसार, पुत्राचे पुत्रत्व तेव्हाच सार्थक समजले जाते जेव्हा त्याने त्याच्या हयातीत जिवंत आई-वडिलांची सेवा केली आणि त्यांच्या मृत्यूच्या तारखेला (बारसी) आणि त्यांच्या मृत्यूनंतर महालय (पितर पक्ष) विधी केले.
गयामध्ये पिंड दान का ? गया हे विष्णूचे शहर मानले जाते, जे विष्णू पद नावाने देखील ओळखले जाते. याला मोक्षभूमी म्हणतात. विष्णु पुराणानुसार येथे पितरांचे श्राद्ध पूर्ण भक्तिभावाने केल्यास मोक्ष प्राप्त होतो. असे मानले जाते की भगवान विष्णू स्वतः पितृदेवतेच्या रूपात गयामध्ये उपस्थित आहेत, म्हणून याला पितृ तीर्थ असेही म्हणतात.
गया में भगवान राम ने भी किया था पिंडदान: ऐसी मान्यताएं हैं कि त्रेता युग में भगवान राम, लक्ष्मण और सीता राजा दशरथ के पिंडदान के लिए यहीं आये थे और यही कारण है की आज पूरी दुनिया अपने पूर्वजों के मोक्ष के लिए आती है.
गया श्राद्धाचा क्रम : गया श्राद्धाचा क्रम 1 दिवसापासून ते 17 दिवसांपर्यंत असतो. जे लोक 1 दिवसात गया श्राद्ध करतात ते विष्णुपद फाल्गु नदी आणि अक्षय वट मध्ये श्राद्ध पिंड दान करून यश मिळवून हा विधी समाप्त करतात. त्या एका दर्शनाला गया श्राद्ध म्हणतात. त्याच वेळी, 7 दिवसांचे कर्म केवळ फलदायी श्राद्ध करणार्‍यांसाठी आहे. या सात दिवसांशिवाय वैतरणी भस्मकुटात स्नान-तर्पण-पिंड-दानदी, गया इत्यादी ठिकाणी गोवंशवृद्धी इ. याशिवाय 17 दिवसांचे श्राद्धही आहे. या 17 दिवसात जाणून घ्या पिंड दानचा काय नियम आहे.
पहिला दिवस : पुनपुनच्या तीरावर श्राद्ध करून गयाला आल्यावर, फाल्गुमध्ये स्नान करून पहिल्या दिवशी फाल्गुच्या तीरावर श्राद्ध करणे. या दिवशी सकाळी गायत्री मंदिरात आणि दुपारी सावित्री कुंडात स्नान करावे. सरस्वती कुंडात संध्याकाळच्या वेळी स्नान करणे विशेष फलदायी मानले जाते.
दुसरा दिवस : दुसऱ्या दिवशी फाल्गु स्नानाची व्यवस्था आहे. यासोबतच ब्रह्मा कुंड आणि प्रेतशिला येथे जाऊन पिंडदान केले जाते. तेथून रामकुंड व रामशिला येथे पिंडदान करावे व नंतर तेथून खाली उतरून काक, यम व स्वानबली या नावाने काकबली स्थानी पिंडदान करावे.
तिसरा दिवस :तिसर्‍या दिवशी स्नान करून पिंडणी फाल्गु उत्तर मानसात जाते. तेथे स्नान, तर्पण, पिंडदान, उत्तरक दर्शन केले जाते. तेथून शांतपणे सूरजकुंडावर येऊन उदिची कंखल आणि दक्षिणा मानस यात्रेला भेट द्यावी आणि तर्पण, पिंडदान आणि दक्षिणारक यांना भेट द्यावी. पूजा केल्यानंतर फाल्गुच्या तीरावर जाऊन तर्पण करावे व गदाधराचे दर्शन व पूजा करावी.
चौथा दिवस : चौथ्या दिवशीही फाल्गु स्नान अनिवार्य आहे. मातंग वापी येथे जाऊन पिंडदान करावे. या दिवशी धर्मेश्वर दर्शनानंतर पिंडदान करावे व नंतर बोधगया येथे जाऊन श्राद्ध करावे.