भोपाळ - हिंदू कॅलेंडरनुसार, प्रत्येक महिन्याच्या 11 व्या तिथीला एकादशी म्हणतात. एकादशी ही भगवान विष्णूला समर्पित तिथी मानली जाते. हिंदी दिनदर्शिकेनुसार भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला परिवर्तिनी एकादशी असे म्हणतात. या दिवशी भगवान विष्णूच्या वामन अवताराची पूजा ( Worship of Lord Vishnu's Vamana incarnation ) केली जाते. धार्मिक मान्यतेनुसार, भाद्रपद शुक्ल एकादशीला भगवान विष्णू योग निद्रामध्ये आपली बाजू बदलतात. म्हणूनच या एकादशीला परिवर्तिनी एकादशी ( Parivartini Ekadashi ) म्हणतात. तिला वामन एकादशी, ( Parshva Ekadashi ) पार्श्व एकादशी किंवा जयंती एकादशी असेही म्हणतात.
परिवर्तनिनी एकादशीचा शुभ मुहूर्त :हिंदू कॅलेंडरनुसार, भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशी तिथी मंगळवार, 6 सप्टेंबर रोजी पहाटे 05:54 पासून सुरू होईल. ती दुसऱ्या दिवशी, बुधवार, 7 सप्टेंबर रोजी पहाटे 03:04 वाजता संपेल. उदयतिथी हे व्रत वैध आहे, अशा स्थितीत वरती एकादशीचे व्रत ( Ekadashi Vrat ) बुधवार, ७ सप्टेंबर रोजी आहे.
परिवर्तिनी एकादशीची पारण वेळ : 7 सप्टेंबर रोजी जे परिवर्तिनी एकादशीचे व्रत ठेवतात, त्यांनी दुसऱ्या दिवशी गुरूवार, 8 सप्टेंबर रोजी सकाळी 06.02 ते 08.33 या वेळेत उपवास सोडावा. त्यामुळे या आधी करावे, एकादशीचे व्रत नेहमी द्वादशी तिथी संपण्यापूर्वी पूर्ण करावे.
परिवर्तिनी एकादशी व्रत उपासना पद्धत : परिवर्तनिनी एकादशीचे व्रत आणि उपासना ब्रह्मा विष्णूसह तिन्ही लोकांच्या उपासनेप्रमाणेच आहे. या पूजेची पद्धत पुढीलप्रमाणे आहे. एकादशी व्रत करणाऱ्या व्यक्तीने उपवासाच्या एक दिवस आधी दशमी तिथीला सूर्यास्तानंतर अन्न खाऊ नये आणि रात्री भगवान विष्णूचे ध्यान करून झोपावे. सकाळी उठून देवाचे ध्यान करावे आणि स्नान करून उपवासाचे व्रत करावे. यानंतर विष्णूच्या मूर्तीसमोर तुपाचा दिवा लावावा. भगवान विष्णूच्या पूजेमध्ये तुळशी, ऋतू फळ आणि तिळाचा वापर करा. उपवासाच्या दिवशी अन्न घेऊ नका. संध्याकाळी पूजेनंतर फळांचे सेवन करता येते. व्रताच्या दिवशी इतरांचे वाईट करणे आणि खोटे बोलणे टाळा. याशिवाय तांदूळ आणि दही दान करा. एकादशीच्या दुसऱ्या दिवशी सूर्योदयानंतर द्वादशी करावी आणि गरजू व्यक्ती किंवा ब्राह्मणाला अन्न व दक्षिणा देऊन उपवास सोडावा.
परिवर्तिनी एकादशीची व्रत कथा : महाभारत काळात भगवान श्रीकृष्णाने पांडूचा मुलगा अर्जुनाच्या विनंतीवरून परिवर्तिनी एकादशीचे महत्त्व सांगितले. भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले की हे अर्जुना, आता सर्व पापांचा नाश करणारी वरिती एकादशीची कथा लक्षपूर्वक ऐक. त्रेतायुगात बली नावाचा एक राक्षस होता, पण तो अत्यंत दानशूर, सत्यवादी आणि ब्राह्मणांचा भक्त होता. ते नेहमी यज्ञ, तप वगैरे करत असत. त्याच्या भक्तीच्या प्रभावाने राजा बळी स्वर्गात देवराज इंद्राच्या ठिकाणी राज्य करू लागला. यामुळे देवराज इंद्र आणि देव घाबरले आणि भगवान विष्णूंकडे गेले. देवतांनी रक्षणासाठी देवाकडे प्रार्थना केली. यानंतर मी बामनाचे रूप धारण केले आणि राजा बळीला ब्राह्मण मुलगा म्हणून जिंकले. भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले, वामनाचे रूप घेऊन मी राजा बळीला विनवणी केली, हे राजा! तू मला तीन पावले जमीन दान कर, याने तुला तिन्ही लोकांच्या दानाचे फळ मिळेल. राजा बळीने माझी प्रार्थना स्वीकारली आणि जमीन दान करण्यास तयार केले. दानाचा संकल्प करताच मी दैत्याचे रूप धारण केले आणि एका पायापासून पृथ्वी, दुसऱ्या पायाच्या टाचेने स्वर्ग आणि नखांनी ब्रह्मलोक मोजले. राजा बळीकडे तिसर्‍या पायी काहीच उरले नव्हते. म्हणून त्याने आपले डोके पुढे केले आणि भगवान बामनांनी तिसरा पाय त्याच्या डोक्यावर ठेवला. राजा बळीच्या वचनबद्धतेने प्रसन्न होऊन भगवान बामनने त्याला अधोलोकाचा स्वामी बनवले. मी राजा बळीला सांगितले की मी सदैव तुझ्यासोबत असेन. परिवर्तिनी एकादशीच्या दिवशी माझी एक मूर्ती राजा बळीसोबत राहून शेषनागावर क्षीरसागरात झोपते. या एकादशीला भगवान विष्णू झोपताना आपली बाजू बदलतात.
हेही वाचा :Daily Love Rashi : 'या' राशींची मुले आज करतील आपल्या मैत्रीणीकरीता नवीन कपडे खरेदी
