चंदिगड : 'लोहरी बाई लोहरी, दे मै लोहरी, जीव तेरी जोडी' या ओळी ऐकून तुम्हालाही लोहरीची आठवण होईल. हा सण साजरा करण्याची परंपरा प्राचीन काळापासून साजरा होत आहे. जाणून घेऊयात त्या मागचे वैशिष्ट्य. पंजाबींसाठी लोहरीचे विशेष महत्त्व आहे. तसे तर सर्व घरांमध्ये गरब्याचा उत्सव साजरा केला जातो. पण एखाद्या घरात नवीन लग्न झाले असेल किंवा बाळाचा जन्म झाला तर त्या घरात पहिल्या लोहरीला विशेष महत्त्व असते. लोक एकत्र येऊन शेकोटी पेटवतात. जिथे नवविवाहित जोडपे किंवा नवजात बाळाला आशीर्वाद दिला जातो. पंजाबमध्ये ही परंपरा प्राचीन काळापासून चालत आलेली आहे. प्राचीन काळी नवजात मुलाची लोहरी मोठ्या थाटामाटात साजरी केली जात असली तरी आधुनिक काळात मुलींच्या लोहरीला विशेष महत्त्व आहे. लोहरीच्या रात्री लाकडाचा भुगा बनवला जातो, तीळ, गचक, रिओडी टाकली जाते आणि गाणे गात पेटवेल्या शेकोटी भोवती ठेका धरला जातो.
प्राचीन आणि आधुनिक लोहरीतील बदल : बदल हा निसर्गाचा नियम आहे असे म्हणतात. लोहरीचा सण साजरा करण्याच्या पद्धतींमध्ये कुठेतरी बदल झाला आहे. आधुनिक युगात लोहरी साजरी करण्याच्या पद्धतीही आधुनिक झाल्या आहेत. कारण पुरातन काळापासून लोहरी फक्त मुलगा झाल्यावरच साजरी केली जात असे. मात्र, आधुनिक काळात मुलीचा जन्मही मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. लोहरी प्रसंगी ढोल सोबतच गिधे भांगड्याला अनन्यसाधारण महत्व असायचे, पण आधुनिक काळात डीजेने त्याची जागा घेतली आहे. गिधे भांगड्याची परंपरा पूर्णपणे लोप पावली नसली तरी आता मनोरंजनाची पद्धत बदलली आहे.
लोखंड मागण्याची परंपरा : आणखी एक मनोरंजक गोष्ट म्हणजे, जुन्या काळी मुले घरोघरी जाऊन लोखंड मागत असत. विशेषत: ज्या घरात मूल झाले किंवा नवीन लग्न झाले. 'दे मै लोहरी जीव तेरी जोडी' हे गाणेही गायले जायचे. आता हा ट्रेंड पूर्णपणे बदलला आहे. मुलांनी घरोघरी जाऊन लोखंड मागण्याची परंपरा आता संपुष्टात आली आहे. आधुनिक काळात जन्मलेल्या मुलांना लोहरीचा अर्थही कळत नाही आणि लोहरीनिमित्त गायल्या जाणाऱ्या गाण्यांबाबतही ते अनभिज्ञ असतात. जुन्या काळी लोहरीनिमित्त उसाच्या रसाची खीर आणि खाद्यपदार्थांशिवाय सण अपूर्ण मानला जात असे. आता आधुनिक युगात ही परंपरा काही प्रदेशांपुरतीच मर्यादित राहिली आहे. लोहरीच्या निमित्ताने अनेक गाणी लोकप्रिय होती, पण आधुनिक काळात ही गाणी विसरली गेली आहेत.