नवी दिल्ली Justice Kaul Kashmir : सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायमूर्ती संजय किशन कौल यांनी 'ईटीव्ही भारत'ला दिलेल्या एका विशेष मुलाखतीत सांगितलं की, काश्मीरी पंडितासोबत चुकीचं घडलं आहे हे मान्य करून त्यावर उपाय योजना करण्याचा प्रयत्न केला तर त्या व्यक्तीला मदत होईल. न्यायमूर्ती कौल म्हणाले की, त्यांचा विश्वास आहे की यावर सलोख्याचा मार्ग आहे. लोकांनी काश्मीरमध्ये परत जाण्यासाठी वातावरण तयार केलं पाहिजे. तसेच काश्मीरमधील बहुसंख्याकांनी अल्पसंख्याकांना सामावून घेण्यासाठी काही पावले उचलली पाहिजेत.
प्रश्न : तुम्ही काश्मीरमध्ये जळालेले घरं पुन्हा बांधण्याचा विचार करत आहात असं तुम्ही म्हटलं होतं. याबद्दल विस्तारानं सांगू शकाल का?
उत्तर : समस्येच्या सुरुवातीला (काश्मिरी पंडितांच्या स्थलांतरादरम्यान) आम्ही दोन कॉटेज गमावल्या होत्या. वरवर पाहता तेथे काही बंडखोर लपले होते आणि जेव्हा पोलीस तेथे गेले तेव्हा त्यांनी ते (घर) पेटवून दिलं. 2005 मध्ये पहिल्यांदा झालं. मला वाटत नाही की हे बंडखोरांमुळे झालं. सरकार ते मिळवण्यास तयार होतं आणि काही स्थानिक राजकीय लोकांना त्यात रस होता. आम्ही प्रतिकार केला. मला वाटलं की, परत येऊ नका असा सिग्नल आहे. आतिथ्यासाठी आम्ही घर पुन्हा तयार केले आणि मी 34 वर्षांनंतर घरात राहिलो. दोन आठवडे घरात राहिलो. मला वाटते की काही वर्षांत (काश्मीरमध्ये) बरीच सुधारणा झाली आहे.
प्रश्न:कलम ३७० वर निकाल लिहिताना तुम्ही भावनिक झाला होता का?
उत्तर:न्यायाधीश या नात्याने तुम्हाला अशा समस्या हाताळण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. परंतु माझ्या विचार प्रक्रियेत कायदेशीर मुद्दा माझ्या मनाशी जोडलेला नाही. काश्मीरच्या इतिहासाच्या माझ्या माहितीनुसार मी निकाल दिला. उपसंहार हा भावनिक आशय होता, जो मी लिहिला होता. कारण माझ्या मनात बराच काळ होता. सुरुवातीच्या सुनावणीपासून, काही वर्षांपूर्वी, आपण पुढे जायला हवे. 1947 नंतर लोक अधिक चिडले होते. परंतु जनजीवन पुढे सरकलं होतं. सभ्यतेनं पुढं जाणं आवश्यक आहे, अन्यथा जे काही झालं त्यात ती अडकेल. म्हणून, जे घडले आहे ते स्वीकारणे ही उपचार प्रक्रिया आहे. ते म्हणतात त्याप्रमाणे दोषी ठरवण्यासाठी 30 वर्षांचा पुरावा असू शकत नाही. परंतु चुकीचे घडले आहे हे मान्य केल्याने त्या व्यक्तीला बरे वाटेल.
प्रश्न:इतकी वर्षे उलटून गेल्यानंतर आता सलोख्याचा मार्ग आहे असे तुम्हाला वाटते का?