हैदराबाद :गेल्या काही वर्षांत, सामान्य लोकांमध्ये चिंता, तणाव आणि इतर मानसिक आणि वर्तणुकीशी संबंधित समस्यांच्या घटनांमध्ये सातत्याने वाढ होत आहे. आजच्या धावपळीच्या जीवनात स्वतःचे स्थान टिकवण्यासाठी धडपड, नोकरीचा ताण, अभ्यासाचा ताण, नात्यात निर्माण होणारे प्रश्न किंवा तणाव आणि भविष्यातील चिंता इत्यादी. जर समस्या गंभीर होऊ लागली, तर अर्थातच मानसोपचार तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आणि उपचार करणे आवश्यक आहे, परंतु समस्येच्या सुरुवातीपासूनच काही गोष्टी लक्षात ठेवल्या तर त्यांचा परिणाम खूप कमी होऊ शकतो.
विशेषत: आपल्या नियमित आहारात विशिष्ट हर्बल आणि आयुर्वेदिक औषधी वनस्पतींपासून बनवलेले चहा आणि डेकोक्शन्सचा ( Herbal and Ayurvedic teas and decoctions ) समावेश केल्यास अशा मानसिक स्थितींमध्ये खूप आराम मिळू शकतो. देशात आणि परदेशात केलेल्या अनेक संशोधनांमध्ये, हर्बल आणि आयुर्वेदिक औषधी वनस्पतींपासून मानसिक आरोग्यासाठी फायदे पुष्टी झाली आहेत.
तज्ञ काय म्हणतात
मुंबईतील आयुर्वेदिक डॉक्टर मनीषा काळे ( Ayurvedic doctor Manisha Kale from Mumbai ) यांच्या मते, विविध प्रकारच्या मानसिक समस्यांवर आयुर्वेदामध्ये अनेक औषधी वनस्पती, मिश्रित औषधे आणि रसायने वापरून उपचार केले जातात. त्या स्पष्ट करतात की या उपचारांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या औषधी वनस्पती या समस्येचा परिणाम कमी करण्यासाठी आणि हार्मोन्सच्या सक्रियतेसाठी खूप प्रभावी आहेत. ज्यामुळे मानसिक रोग, विकार ( Mental diseases and disorders )आणि परिस्थिती विशेषत: नैराश्य, तणाव आणि चिंता यांसारख्या समस्यांना चालना देणारे हार्मोन्सचे सक्रियकरण या समस्येचा परिणाम कमी करण्यासाठी खूप प्रभावी आहे आणि त्यांचे कोणतेही दुष्परिणाम होत नाहीत.
त्या म्हणतात की, काही हर्ब्स आणि औषधी वनस्पती आहेत, ज्यांचे नियमितपणे चहा किंवा डेकोक्शनच्या रूपात सेवन केल्याने मानसिक तणाव आणि चिंता ( Mental stress and anxiety ) यांसारख्या समस्यांमध्ये खूप आराम मिळतो. जसे अश्वगंधा, तुळशी, दालचिनी, गोटू कोला, ब्राह्मी आणि जटामांसी इ. परंतु ते कोणत्याही स्वरूपात सेवन करण्यापूर्वी, ते दिवसातून एकदा किती वेळा आणि किती प्रमाणात घेतले जाऊ शकतात याबद्दल आयुर्वेदिक डॉक्टर किंवा जाणकारांचा सल्ला घेणे चांगले.
काय सांगते संशोधन
मानसिक विकार आणि समस्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी उपयुक्त मानल्या जाणार्‍या अनेक हर्बल आणि आयुर्वेदिक औषधांवर जगभरात अनेक संशोधने ( Researches on Herbal and Ayurvedic Medicines ) झाली आहेत. यापैकी काही विशेष औषधी वनस्पती आणि वनौषधींबद्दल केलेले संशोधन आणि त्यांचे परिणाम पुढीलप्रमाणे आहेत.
अश्वगंधा ( Ashwagandha )
आयुर्वेदिक औषध अश्वगंधा अनेक प्रकारच्या शारीरिक आणि चिंता, नैराश्य आणि झोपेच्या समस्या आणि इतर मानसिक समस्यांमध्ये खूप फायदेशीर मानले जाते. 2019 मध्ये त्याच्या फायद्यांबाबत एक संशोधन करण्यात आले. ज्यामध्ये कथित तणाव किंवा चिंता असलेल्या सहभागींवर क्लिनिकल चाचणी घेण्यात आली. 8 आठवड्यांच्या कालावधीच्या या अभ्यासात, तीन गटातील सहभागींना तीन प्रकारचे उपचार देण्यात आले. यामध्ये दोन गटांना दररोज 250 आणि 600 मिलीग्राम अश्वगंधा अर्क देण्यात आला आणि तिसर्‍या गटाला प्लासेबो (औषध) चा डोस देण्यात आला. संशोधनाच्या निकालांवरून असे दिसून आले की अश्वगंधा घेणार्‍या सहभागींमध्ये प्लेसबो घेणार्‍या गटापेक्षा "कॉर्टिसोल" (तणावासाठी जबाबदार हार्मोन) कमी प्रमाणात आढळून आले. त्याच वेळी, या सहभागींच्या झोपेची गुणवत्ता देखील सुधारल्याचे दिसून आले. चाचणीमध्ये, 600 मिलीग्राम अश्वगंधा घेतलेल्या सहभागींनी विशेषतः तणाव पातळीत लक्षणीय घट दर्शविली.
कॅमोमाइल ( Chamomile )