नवी दिल्ली - भारतातील विशेषतः उत्तर आणि पश्चिम भारतातील जंगलांना लागलेल्या आगीमुळे केवळ वनसंपदा, वन्यजीव आणि मानवच नाही तर सौरऊर्जेच्या उत्पादनावरही परिणाम होत आहे. ( Forest fires affect solar energy ) जंगलातील आगीमुळे निर्माण होणारे एरोसोल आणि धूर फोटोव्होल्टेइक पेशींच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम करत आहेत. या फोटोव्होल्टेइक पेशी सूर्यप्रकाशाचे रूपांतर सौरऊर्जेत करतात अशी माहिती समोर आली आहे.
एआरआयईएसचा अभ्यास - भारताच्या विविध भागांना प्रभावित करणार्‍या या जंगलातील आग भारतातील सौरऊर्जा निर्मिती कमी करण्यात मोठी भूमिका बजावतात विशेषतः उन्हाळी हंगामात त्याचा परिणाम जास्त होतो. ( ARIES On Solar ) आर्यभट्ट रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ ऑब्झर्वेशनल सायन्सेस (एआरआयईएस), नैनिताल, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागाची स्वायत्त संशोधन संस्था आणि नॅशनल ऑब्झर्व्हेटरी ऑफ अथेन्स (एनओए), ग्रीसच्या संशोधकांच्या गटाने याबाबतचा अभ्यास केला आहे आहे.
सौर पॅनेलवर पडणाऱ्या प्रकाशाची तीव्रता कमी होते - शास्त्रज्ञांना त्यांच्या संशोधनात असे आढळून आले की, ढग आणि एरोसोल व्यतिरिक्त, जंगलातील आग ही सौरऊर्जेचे उत्पादन कमी करण्यात खूप महत्त्वाची भूमिका बजावते. जंगलातील आग आणि बायोमास जाळणे हे कार्बनयुक्त एरोसोल, हरितगृह वायू, ओझोन पूर्ववर्ती, ट्रेस वायू आणि कण प्रदूषक उत्सर्जनाचे प्रमुख स्त्रोत आहेत, आशियासह अनेक प्रदेशांमध्ये. हवेतील प्रदूषक, हरितगृह वायू, काजळी आणि जंगलातील प्रचंड आगीमुळे उत्सर्जित होणारे इतर एरोसोलचे कण सौर विकिरण शोषून घेतात. त्यामुळे सौर पॅनेलवर पडणाऱ्या प्रकाशाची तीव्रता कमी होते, ज्यामुळे सौर फोटोव्होल्टेइक (PV) वीज निर्मिती कमी होते अशी माहिती समोर आली आहे.
देशातील सौरऊर्जा निर्मितीचे वितरण - या एरोसोलच्या संचयामुळे सौर पीव्ही उत्पादन 30 ते 50 टक्के कमी होते. अधिकार्‍यांच्या म्हणण्यानुसार, सौर वनस्पतींच्या उत्पादनावर जंगलातील आगीचा प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष परिणाम होऊन ऊर्जा आणि आर्थिक नुकसान होते. अशा विश्लेषणामुळे ग्रीड ऑपरेटरना वीज निर्मितीचे नियोजन आणि वेळापत्रक तयार करण्यात मदत होईल. देशातील सौरऊर्जा निर्मितीचे वितरण, पुरवठा, सुरक्षा आणि एकूणच नियोजनातही ते वीज उत्पादकांना उपयुक्त ठरेल.
भारतात दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात जंगलात आग लागते - आर्यभट्ट रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ ऑब्झर्वेशनल सायन्सेसच्या शास्त्रज्ञांनी केलेल्या विश्लेषणानुसार, पश्चिम आणि मध्य हिमालय आणि ईशान्य राज्यांच्या पर्वतीय प्रदेशांमध्ये नैसर्गिक आणि मानववंशजन्य कारणांमुळे भारतात दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात जंगलात आग लागते. नोव्हेंबर 2020 जून 2021 मध्ये ओडिशा (51,968), मध्य प्रदेश (47,795), छत्तीसगड (38,106), महाराष्ट्र (34,025), झारखंड (21,713), उत्तराखंड (21,497), आंध्र प्रदेश (19,328) मध्ये मोठ्या प्रमाणात जंगलात आगीची घटना घडल्या आहेत.
2.56 लाख हेक्टर जमीन प्रभावित - तेलंगणा (18,237), मिझोराम (12,864), आसाम (10,718), आणि मणिपूर (10,475) मध्येही आगीच्या घटना लक्षणीय आहेत. 2021 मध्ये उत्तराखंड राज्यात लागलेल्या भीषण आगीमुळे सुमारे 1,300 हेक्टर वनक्षेत्र जळून खाक झाले होते. फॉरेस्ट सर्व्हे ऑफ इंडिया 2019 च्या अहवालानुसार, 2004 ते 2017 या कालावधीत देशभरात एकूण 2.7 लाख (2,77,758) वन फायर पॉइंट्सची नोंद झाली होती आणि 2.56 लाख हेक्टर जमीन या जंगलातील आगीमुळे प्रभावित झाली होती अशी माहितीही यामध्ये समोर आली आहे.
हेही वाचा -Corona Reports : पुन्हा कोरोनाचे सावट! देशात गेल्या 24 तासांत 18 टक्के रुग्णवाढ
