मानवी जीवनात पृथ्वी अत्यंत महत्वाची भूमिका बजावत असते. ती मानव, प्राणी आणि पक्ष्यांना अन्न पुरवते. सुपीक जमिनी अधिक अन्नधान्य उत्पादित करण्यास मदत करतात. अनेक कारणांमुळे त्यांची सकसतेची शक्ती हरवत चालली आहे. मातीची धूप हे त्यापैकी एक कारण आहे, त्यामुळे समस्या निर्माण होत आहे.
२०१३ पासून संयुक्त राष्ट्रसंघ प्रत्येक डिसेंबरमध्ये जागतिक वसुंधरा दिन साजरा करत असतो. यावर्षी मातीची धूप होण्यास आळा घालून पृथ्वीतलावरील मानवजात आणि सजीवांचे संरक्षण करण्याच्या घोषणेवर काम करत आहे. जगभरातच मातीची धूप होण्याचा भूस्खलन आणि मानवजातीच्या प्रगतीवर विपरित परिणाम होत आहे.
आंतरराष्ट्रीय अन्न, कृषी संघटनेचे संचालक, प्राध्यापक मारिया सलिना अमेंडो यांनी केलेल्या टिप्पणीत प्रचलित परिस्थितीचे प्रतिबिंब उमटले असून अनेक देशांतील सरकारांनी मातीची धूप होण्यास आळा घालण्यासाठी परिणामकारक योजना अमलात आणण्यांची गरज आहे.
अनेक प्रकारांनी नुकसान सुपीक जमिनी आवश्यक असून अनेक देशांतील लोकांच्या आरोग्याचा पाया आहे, यात काही शंका नाही. मानवी विकास आणि प्रगतीची गुरूकिल्ली जमिनींचे आरोग्य आहे, कारण योग्य लागवडीच्या माध्यमातून त्या दर्जेदार धान्य निर्माण करतात.
पृथ्वीपासून आपल्याला ९५ टक्के अन्नधान्य आणि ९९.९ टक्के पाणी मिळते. ती मातीमध्ये कार्बनचे स्थिरीकरण करते, प्रदूषण कमी करते आणि पिके, जंगले यांना पाणी तसेच पोषक द्रव्ये पुरवते तसेच अन्नधान्य, कपडे, लाकूड आणि औषधे यांच्या उत्पादनास सहाय्य् करते.
भारतासह संपूर्ण जगभरात मातीच वापर अंदाधुंदपणे आणि धोकादायकरित्या होत आहे. रसायने, खते, कीटकनाशके यांचा बेछूट वापर आणि अनावश्यक भराव टाकणे आणि अशास्त्रीय पाण्याचे व्यवस्थापन आणि लागवड यामुळे माती प्रदूषित होते. याचा परिणाम जमिनीचा कस कमी होणे, अन्नधान्य उत्पादनात घट, धूप झाल्याने वाऱ्याच्या परिणामी वरचा अत्यंत बहुमोल असा थर आणि पाणी वाहून जाणे यामध्ये होतो.
आंतरराष्ट्रीय अभ्यासात असे उघड झाले आहे की, खराब लागवड करण्याच्या सवयींमुळे मोठ्या प्रमाणावर मातीची धूप होते. केंद्रीय मृदा आणि जल संरक्षण संघटनेने असे म्हटले आहे, की, ८.२६ कोटी हेक्टर मातीचा वरचा थर निघून गेला आहे. दरवर्षी ५३३४ टन सुपीक जमिन आणि ८४ लाख टन पोषक द्रव्ये वाहून जात असून त्यामुळे उत्पादकता आणि क्षमतेत घट होत आहे.
अन्न आणि कृषी संघटनेच्या(एएफओ) अंदाजानुसार, आज मातीची धूप होण्याचे जे प्रमाण ३० टक्के आहे, ते २०५० पर्यंत ९० टक्क्यांपर्यंत वाढणार आहे. संयुक्त राष्ट्रसंघाने मातीची धूप होण्यामुळे अन्नधान्याबाबतीत पेचप्रसंग निर्माण होणार आहे तसेच ग्रामीण गरिबांच्या आर्थिक स्थितीवर परिणाम होऊन दुष्काळामुळे उपजीविकेसाठी स्थलांतर होण्याला चालना मिळेल, असा इषारा दिला आहे.