डेहराडून: निसर्गाने उत्तराखंडला आपल्या अतुलनीय सौंदर्याचे वरदान दिले आहे. येथील नैसर्गिक सौंदर्य जगभर प्रसिद्ध आहे. उत्तराखंड हे निसर्गरम्य वातावरण, सुंदर दृश्यांमुळे पृथ्वीवरील सर्वात सुंदर मानले जाते. विशेषत: येथे नयनरम्य दऱ्या, बर्फाच्छादित हिमालय, तलाव-धबधबे आणि मठातील मंदिरे पाहण्यासाठी जगभरातून पर्यटक येतात. तुम्हीही उत्तराखंडला येत असाल तर चला तुम्हाला गढवालच्या काही सुंदर स्थळांच्या फेरफटका मारूया, ज्यामुळे तुमचा प्रवास अधिक सुंदर होईल.
चारधामची सुरुवात ऋषिकेश आणि हरिद्वारपासून: (Rishikesh, Haridwar) चारधाम यात्रा ऋषिकेशपासून सुरू होत असली तरी देशाच्या आणि जगाच्या कानाकोपऱ्यातून येणाऱ्या लोकांना हरिद्वारला थांबून प्रवासाला सुरुवात करावी लागते. त्यामुळेच मोठ्या संख्येने चारधाम यात्रेकरू हरिद्वारला पोहोचतात. तुम्हालाही हरिद्वारला यायचे असेल तर तुम्ही गाडी किंवा बसने पोहोचू शकता. जर तुम्हाला विमानाने हरिद्वारला यायचे असेल तर त्यासाठी तुम्हाला डेहराडूनच्या जॉली ग्रांट विमानतळावर यावे लागेल. जिथून जवळपास ४५ मिनिटांचा रस्ता प्रवास करून तुम्ही हरिद्वारला पोहोचू शकता. हरिद्वारमध्ये तुम्ही गंगेत स्नान करू शकता, ध्यान करू शकता, मंदिरांना भेट देऊ शकता तसेच इतर काही ठिकाणी जाऊन आनंदाची अनुभूती घेऊ शकता.
राजाजी नॅशनल पार्क मधील वन्यजीव पहा : राजाजी नॅशनल पार्क (Rajaji National Park) हरिद्वारच्या हरकी पैडीपासून फक्त 5 किलोमीटर अंतरावर आहे. येथे जाण्यासाठी तुम्हाला छोटी वाहने सहज मिळतील. जर तुम्हाला जंगल सफारीचे शौकीन असेल तर तुम्हाला इथे प्रत्येक प्राणी बघायला मिळेल. खुल्या जीपमध्ये जंगल सफारीचा आनंद घेण्यासाठी, तुम्हाला प्रति व्यक्ती सुमारे ₹ 300 मोजावे लागतील.
काय आहे चिला बॅरेजचा मुद्दा : याच्या जवळच सुंदर चिला बॅरेज आहे. इथे वाहणारी गंगेची शांतता आणि मध्यम गती तुम्हाला मोहून टाकेल. या मार्गाने तुम्ही ऋषिकेशलाही जाऊ शकता. राजाजी राष्ट्रीय उद्यानाव्यतिरिक्त राणीपूर उद्यानही गेल्या काही वर्षांपासून अस्तित्वात आले आहे. हरकी पैडी व्यतिरिक्त, भगवान शंकराचे एक विशाल दक्ष मंदिर देखील आहे. हे तेच दक्ष मंदिर आहे, जिथे दक्ष राजाने भगवान शिवाचा अपमान करण्यासाठी यज्ञाचे आयोजन केले होते. ज्यामध्ये सती जाळण्यात आली.
आजही आजूबाजूचा परिसर त्या काळाची साक्ष देतो : हरिद्वारमध्ये मनसा देवी आणि चंडी देवी यांचीही प्रसिद्ध मंदिरे आहेत. येथे जाण्यासाठी रोपवेचा पर्याय मिळेल. मंदिरात जाण्यासाठी प्रति व्यक्ती 150 रुपये तिकीट ठेवण्यात आले आहे. तुम्ही दोन्ही मंदिरांपर्यंत चालत जाऊ शकता. हरिद्वारमधील गंगेच्या काठावरील सुंदर घाट तुम्हाला संध्याकाळी त्यांच्याकडे आकर्षित करतील. हरिद्वारमध्ये तुम्हाला ₹ 700 ते ₹ 20,000 पर्यंतच्या खोल्या मिळतील.
बाइक भाड्याने घेऊ शकता: जर तुम्हाला हरिद्वार शहरात जायचे असेल तर तुम्ही बाइक भाड्याने घेऊ शकता. याशिवाय तुम्ही टॅक्सी, ऑटो रिक्षा किंवा ई-रिक्षानेही शहरात फिरू शकता. 6:45 वाजता सुरू होणारी संध्याकाळची गंगा आरती देखील तुमचा दिवस खास बनवेल. हरिद्वार शहर खर्चाच्या बाबतीत फार महाग नाही, परंतु मंदिरांना भेट देण्यासाठी एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जाण्यासाठी तुम्हाला नक्कीच वेळ लागेल.
योगनगरी ऋषिकेशची ठिकाणे: हरिद्वार ते ऋषिकेश हे अंतर सुमारे २८ किलोमीटर आहे. ऋषिकेशच्या वाटेवर वीरभद्राचे मंदिर आहे. या मंदिरासाठी, तुम्हाला महामार्गापासून सुमारे 8 किलोमीटर चालावे लागेल. हे मंदिर ऐतिहासिक आणि पौराणिकही आहे. ऋषिकेशमध्ये तुम्ही भारत मंदिर, नीलकंठ मंदिराला भेट देऊ शकता. ऋषिकेश शहरापासून नीलकंठ मंदिराचे अंतर सुमारे ३० किलोमीटर आहे. येथे तुम्हाला कारने किंवा टॅक्सीने जावे लागेल.
तुम्ही संपूर्ण टॅक्सी देखील बुक करू शकता : किंवा तुम्हाला या मार्गावर प्रति व्यक्ती आधारावर वाहने मिळतील. ऋषिकेशमध्ये तुम्ही साहसी पर्यटनाचा आनंद घेऊ शकता. सुमारे 10 किलोमीटरचा राफ्टिंग प्रवास तुम्हाला खूप आनंद देईल. प्रति व्यक्ती वेगवेगळ्या अंतरासाठी वेगवेगळे शुल्क भरावे लागेल. अशा परिस्थितीत, आपण असे गृहीत धरू की आपल्याला प्रति व्यक्ती ₹ 600 ते ₹ 900 द्यावे लागतील. वाटेत तुम्हाला सुंदर दऱ्या, निळे पाणी आणि परदेशातून येणारे लोक दिसतील.
गंगा आरती आणि मरीन ड्राईव्ह: ऋषिकेशची परमार्थ आरतीही भव्यतेने केली जाते. राम झुला आणि लक्ष्मण झुला व्यतिरिक्त तुम्ही इथे गंगेच्या काठावर बांधलेल्या मरीन ड्राइव्हचाही आनंद घेऊ शकता. संध्याकाळी ऋषिकेश खूप सुंदर दिसतो. विमानतळापासून ऋषिकेशचे अंतर सुमारे 30 किलोमीटर आहे. तर, हरिद्वार ते ऋषिकेश भाडे प्रति व्यक्ती ₹75 आहे. ऋषिकेशमध्ये तुम्ही राफ्टिंग, होमस्टे सारख्या सुविधांचा आनंद घेऊ शकता. येथे तुम्हाला ₹ 500 ते ₹ 20,000 पर्यंतच्या आलिशान हॉटेल्समध्ये खोल्या मिळू शकतात, परंतु त्यासाठी तुम्हाला आगाऊ ऑनलाइन बुकिंग करावे लागेल. राफ्टिंग व्यतिरिक्त तुम्हाला येथे बंजी जंपिंग देखील करता येईल.
देवप्रयागमधील संगम : व्यतिरिक्त, तुम्ही तुमचे भविष्य येथे विचारू शकता: ऋषिकेशपासून चालत गेल्यावर, तुम्ही बद्रीनाथ ऋषिकेश महामार्गावरील देवप्रयागला भेट देऊ शकता. अलकनंदा आणि भागीरथीच्या संगमावर गंगेचा उगम होणारे ठिकाण म्हणजे देवप्रयाग. ऋषिकेश ते देवप्रयाग हे अंतर सुमारे ७२ किलोमीटर आहे. हे अंतर कापण्यासाठी तुम्हाला सुमारे एक तास 50 मिनिटांचा प्रवास करावा लागेल. देवप्रयागमध्ये तुम्ही गंगेत स्नानाचा आनंद घेऊ शकता.
देवप्रयागमधील रघुनाथ मंदिर : या मंदिराला भेट देण्यासाठी देशभरातून लोक येतात. देवप्रयागचे वैशिष्ट्य म्हणजे येथे एकच नक्षत्र वेदशाळा आहे. जिथे तुम्ही येऊ शकता आणि ग्रह नक्षत्रांची जवळून माहिती घेऊ शकता. एवढेच नाही तर तुम्हाला तुमच्याबद्दल काही जाणून घ्यायचे असेल, तर येथे तुम्हाला वेद आणि ग्रहांचे ज्ञान मिळेल. या ठिकाणी संपूर्ण संग्रहालय बांधण्यात आले आहे. जिथे जुन्या पांडू लिपी ठेवण्यात आल्या आहेत.
गढवालमधील प्रमुख शहरांपैकी एक श्रीनगर: तुम्ही देवप्रयागहून पुढे गेल्यावर तुम्हाला गढवालमधील प्रमुख शहरांपैकी एक असलेले श्रीनगर शहर सुमारे ३५ किलोमीटर अंतरावर दिसेल. श्रीनगरमध्ये केंद्रीय विद्यापीठ आणि एनआयटी आहे. शहरालाच एक इतिहास आहे. चारधाम यात्रेदरम्यान तुम्ही श्रीनगरमध्ये राहू शकता. येथे हॉटेल्स, धर्मशाळा आणि लॉज सहज मिळतील. येथे तुम्हाला ₹ 1000 ते ₹ 5000 पर्यंतच्या खोल्या मिळतील.
बर्फवृष्टीबरोबरच बर्फाच्छादित शिखरे: जर तुम्ही हिवाळ्यात आलात किंवा तुम्हाला निसर्गाचा आनंद घ्यायचा असेल तर तुम्ही श्रीनगरहून खिरसूला जाऊ शकता. श्रीनगर ते खिरसू हे अंतर सुमारे ३० किलोमीटर आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारीपर्यंत बर्फवृष्टीबरोबरच बर्फाच्छादित शिखरेही पाहायला मिळतात. तुम्हाला इथले शांत पर्वत आवडतील.
धरीदेवीच्या दर्शनाशिवाय चारधाम यात्रा अपूर्ण: सिद्धपीठ धारी देवीचे मंदिर श्रीनगरपासून सुमारे १५ किमी अंतरावर आहे. या सिद्धपीठाची 'दक्षिण काली माता' म्हणून पूजा केली जाते. असे मानले जाते की 'धारी देवी' उत्तराखंडमधील चार धामांचे रक्षण करते. असे म्हणतात की दररोज आईची तीन रूपे बदलतात. ती सकाळी मुलीचे, दुपारी महिलेचे आणि संध्याकाळी वृद्ध महिलेचे रूप धारण करते. त्यामुळे धारीदेवीवर श्रद्धा असलेले भाविक येथे दररोज दर्शनासाठी येतात. भागीरथी नदीच्या मध्यभागी असलेले हे मंदिर अनेकदा चर्चेत आले. जिथे पर्वताच्या खडकात प्रकटलेली आई धरी देवी दिसते. धरीदेवीच्या दर्शनाशिवाय चारधामची यात्रा पूर्ण होत नाही, असे म्हणतात.
कर्णप्रयागचे दर्शन : धारी देवीच्या मंदिरात गेल्यावर कर्णप्रयागचे दर्शन घेता येईल. या ठिकाणाला करण गंगा असेही म्हणतात. येथे असलेले उमा देवीचे मंदिर अतिशय प्राचीन आहे. येथील बाजारपेठा, छोटी गावे आणि दूरवरचे डोंगर तुम्हाला रोमांचित करतील. असे म्हटले जाते की 1803 मध्ये भयंकर पुरामुळे ते उद्ध्वस्त झाले होते. सध्या, उत्तराखंडमधील सर्व शहरे पर्यटकांसाठी अतिशय सुरक्षित आणि खुली आहेत. त्यामुळे पावसाळ्याव्यतिरिक्त तुम्ही या शहरांना कधीही भेट देऊ शकता. अलकनंदा आणि पिंडर यांची भेट कर्णप्रयाग येथे होते.
औलीमध्ये मिनी स्वित्झर्लंड दिसेल: कर्णप्रयाग सोडल्यानंतर तुम्ही सुमारे ३ तास म्हणजेच ९० किलोमीटरचे अंतर कापून औलीला पोहोचू शकता. औलीला भारताचे मिनी स्वित्झर्लंड म्हणतात. औली हे देश आणि परदेशात बर्फाच्या ठिकाणासाठी प्रसिद्ध आहे. येथे तुम्हाला सभोवतालचे पर्वत आणि सुंदर मैदाने दिसतात. टॅक्सीशिवाय तुम्ही येथे रोपवेचीही मदत घेऊ शकता. हिवाळी खेळ म्हणजेच स्कीइंग स्पर्धा हिवाळ्यात येथे आयोजित केली जाते.
बद्रीनाथ धाम व्यतिरिक्त तुम्ही येथे जाऊ शकता:औली नंतर तुम्ही बद्रीनाथ धामला जाऊ शकता. मात्र, तुम्ही चमोली किंवा गोपेश्वर येथे राहून बद्रीनाथला जाता. येथून बद्रीनाथचे अंतर सुमारे 60 किलोमीटर आहे. बद्रीनाथला भेट दिल्यानंतर तुम्ही भारतातील शेवटचे गाव नीती माना येथेही जाऊ शकता. बद्रीनाथपासून हाकेच्या अंतरावर माना आहे. येथे तुम्हाला पांडवकालीन मंदिरे पाहायला मिळतील. माना पासून काही अंतरावर स्वर्गरोहिणी आहे. येथूनच पांडव स्वर्गात गेले असे मानले जाते. तुम्ही केदारनाथला जाऊ शकता. रुद्रप्रयागमध्ये तुम्हाला रुद्रप्रयाग संगम, चंद्राबादनी मंदिर, तुंगनाथ, चोपटा सारखी ठिकाणे पाहता येतात. येथे पंच केदारच्या दर्शनासह निसर्गाचा आनंद लुटता येतो.
तुंगनाथच्या सौंदर्याची खात्री पटेल: तुंगनाथ मंदिर हे भोलेनाथच्या पंच केदारांपैकी एक आहे. नोव्हेंबरपासून तुंगनाथमध्ये बर्फाचे सुंदर दृश्य दिसू लागते. नजर जाईल तिथपर्यंत मखमली गवत, पर्वत आणि आजूबाजूचा बर्फ पाहून जणू बर्फाची चादरच पडून आहे. हे दृश्य हे ठिकाण आणखीनच सुंदर बनवते. यासोबतच बुरांशची फुले उमलली, जी पाहून तुमचे डोळे पाणावणार नाहीत.
केदारनाथ धामसह येथे भेट दिली पाहिजे: रुद्रप्रयागपासून केदारनाथ मंदिराचे अंतर सुमारे 75 किलोमीटर आहे. येथून तुम्हाला गौरीकुंड आणि गौरीकुंड ते केदारनाथ असा सुमारे 16 किलोमीटरचा लांब ट्रॅक चालावा लागतो. मात्र, जर तुम्हाला हवाई प्रवासाने केदारनाथला जायचे असेल, तर त्यासाठी तुम्हाला येथे वेगवेगळ्या हेली सेवा मिळतील. यासाठी तुम्हाला आगाऊ तिकीट बुक करावे लागेल. केदारनाथ मंदिरात तुम्हाला केवळ भगवान केदारनाथच दिसत नाहीत, तसेच भगवान भैरवनाथ, मंदाकिनी यांच्यासोबत सुंदर परिसराचा आनंद लुटता येईल. तुम्हाला येथे राहण्यासाठी धर्मशाळा आणि इतर पर्याय मिळतील. तुम्ही येथे बांधलेल्या ध्यान गुहेलाही भेट देऊ शकता.
केदारनाथ नंतर येथे भेट द्या: केदारनाथला भेट दिल्यानंतर, तुम्ही उत्तरकाशीमध्ये असलेल्या गंगोत्री आणि यमुनोत्री धामला देखील भेट देऊ शकता. रुद्रप्रयाग ते उत्तरकाशी म्हणजेच गंगोत्री असा प्रवास करण्यासाठी तुम्हाला सुमारे ९ तासांचा प्रवास करावा लागेल. ज्यामध्ये तुम्हाला 270 किलोमीटरचे अंतर कापावे लागेल. या दरम्यान, तुम्हाला कुठेतरी राहायचे असेल, तर तुम्ही मध्यभागी असलेल्या छोट्या गावात बांधलेल्या होमस्टे आणि हॉटेलमध्ये राहू शकता. गंगोत्री आणि यमुनोत्रीचे अंतर सुमारे 225 किलोमीटर आहे, परंतु या मार्गावर तुम्हाला शिव गुहा, नचिकेता ताल, गरम पाणी यांसारखी ठिकाणे पाहायला मिळतील. वाटेत सफरचंदासाठी फसम हर्षिल दरीही दिसेल.
गंगोत्रीच्या वाटेवर घालवलेले क्षण: तुम्ही कधीही विसरणार नाही गंगोत्रीहून उत्तरकाशीकडे वळल्यावर गारतांग गली, नीलम घाटी, हर्षिल, गंगनानी आणि काशी विश्वनाथ मंदिराचे दर्शनही तुम्हाला सहज होईल. जर तुम्हाला येथील गंगोत्री नॅशनल पार्कला भेट द्यायची असेल तर तुम्ही येथून पायी ट्रेक देखील करू शकता. येथे तुम्हाला हिम बिबट्या सोबत सर्व वन्य प्राणी आढळतील, जे थंड भागात आढळतात. उत्तरकाशीहून तुमचा प्रवास संपवून तुम्ही टिहरी मार्गे ऋषिकेशकडे याल. या दरम्यान तुम्हाला जगप्रसिद्ध टिहरी तलाव पाहायला मिळेल. जिथे तुम्ही साहसी खेळांचा आनंद घेऊ शकता.
डेहराडूनमधून ट्रेनचा पर्याय : आपण नरेंद्र नगर चंबा मार्गे ऋषिकेशकडे जाऊ शकता. मसुरीमार्गे यायचे असेल तर त्यासाठीही येथून दोन मार्ग दिले आहेत. नरेंद्र नगर मार्गे चंबा-मसुरी आणि डेहराडून नंतर तुम्ही हरिद्वारला पोहोचू शकता. तथापि, देशाच्या इतर दोन्ही भागांसाठी धावणारी ट्रेन आणि बस सुविधा तुम्हाला डेहराडूनमधून देखील उपलब्ध असेल. यासोबतच विमानतळाची व्यवस्थाही हरिद्वार शहरापासून अवघ्या ३० किमी अंतरावर आहे.
तुम्ही जर उत्तराखंडला येत असाल तर:या गोष्टी लक्षात ठेवा तुम्ही जर चारधाम यात्रेला येत असाल किंवा उत्तराखंडच्या डोंगराळ भागात जात असाल तर काही आवश्यक वस्तू सोबत घेऊन या. उदाहरणार्थ, सर्दी, तापाचे औषध, रेनकोट किंवा छत्री ठेवा. तुम्ही तुमच्या गाडीने येत असाल, तर कुठेतरी ठेऊन किंवा घालून झोपू शकणारे उबदार कपडे. जाड जाकीट सोबत शूज, हातमोजे जरूर आणा. उत्तराखंडमध्ये हवामान कधी बदलेल हे सांगता येत नाही.
हेलिकॉप्टर सेवाही उपलब्ध : तुम्ही दारूचे सेवन करत असाल तर धार्मिक स्थळांपासून दूर राहा. उत्तराखंडमध्ये स्वच्छतेची विशेष काळजी घ्या. त्याचवेळी राज्य सरकारने डेहराडून ते श्रीनगर, श्रीनगर ते गौचर, गौचर ते बद्रीनाथ, गौचर ते गौरीकुंड, गौरीकुंड ते केदारनाथ, श्रीनगर ते गौचर आणि डेहराडून ते इतर ठिकाणी जाण्यासाठी हेलिकॉप्टर सेवाही उपलब्ध करून दिली आहे. तुम्हाला आगाऊ ऑनलाइन तिकिटे बुक करावी लागतील. आणि हो, उत्तराखंडमध्ये आता मास्क अनिवार्य आहे.
