മുംബൈ: രാഷ്‌ട്രപിതാവ് മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ സാന്നിധ്യം കൊണ്ട് യശസുയർത്തുന്ന ചുരുക്കം ചില സ്‌മാരക മന്ദിരങ്ങളെ ഇന്ത്യയിലുള്ളൂ. അത്തരത്തിലൊന്നാണ് മുംബൈയിലെ ഗാംദേവി എന്ന സ്ഥലത്ത്, ലാബർനം റോഡിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മണിഭവൻ. 1917നും 1934നും ഇടയിൽ 17 വർഷത്തിലേറെ മഹാത്മാഗാന്ധി ഇവിടെ താമസിച്ചിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിന്‍റെ തുടക്ക കാലഘട്ടമായിരുന്നതിനാൽ തന്നെ മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ എല്ലാ രാഷ്ട്രീയ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെയും കേന്ദ്രബിന്ദുവായി അക്കാലത്ത് മണിഭവൻ മാറിയിരുന്നു. ഗാന്ധിജി ഇവിടെ താമസിച്ചിരുന്ന കാലഘട്ടത്തിലുടനീളം നടന്ന നിരവധി സുപ്രധാന ചരിത്ര സംഭവങ്ങൾക്ക് ഈ ഭവനം സാക്ഷ്യം വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഗാന്ധി മെമ്മോറിയൽ മ്യൂസിയം എന്നറിയപ്പെടുന്ന മണിഭവൻ, വർഷം തോറും നിരവധി സഞ്ചാരികളെ ഇവിടേക്ക് ആകർഷിക്കുന്നു. ഗാന്ധിജിയുടെ കുടുംബാംഗങ്ങൾ, സുഹൃത്തുക്കൾ, പ്രമുഖ നേതാക്കൾ മുതലായവരുടെയും അദ്ദേഹം പങ്കെടുത്ത ചില ശ്രദ്ധേയമായ സംഭവങ്ങളെ ഓർമിപ്പിക്കുന്നതുമായ ചിത്രങ്ങൾ ഇവിടത്തെ ചുമരുകളിൽ പ്രദർശിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ ഗാന്ധിജി ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന വസ്‌ത്രങ്ങളും ചർക്കയുമെല്ലാം ഈ സ്‌മാരകത്തിൽ സൂക്ഷിച്ചുപോരുന്നു.
ഗാന്ധിയൻ സ്‌മരണകളുണർത്തി മണിഭവൻ
ഗാന്ധിജി താമസിച്ചിരുന്ന മുറി അദ്ദേഹം ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന കാലത്തിലേതു പോലെ തന്നെ നിലനിർത്തിപ്പോരുകയാണിവിടെ. ഇരുനിലക്കെട്ടിടത്തിന്‍റെ താഴത്തെ നിലയിൽ, അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ തത്ത്വചിന്തകളെക്കുറിച്ചും പഠനങ്ങളെക്കുറിച്ചും എഴുതിയവ ഉൾപ്പെടെ 50,000ൽ അധികം പുസ്തകങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ലൈബ്രറിയും ഉണ്ട്. ഇവിടെയുള്ള ചില പുസ്തകങ്ങൾ ഗാന്ധിജിയുടേതായിരുന്നു, അദ്ദേഹവും അവ വായിച്ചിരുന്നു. ഗാന്ധിയൻ തത്ത്വചിന്തയിലും ഗാന്ധിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മറ്റ് വിഷയങ്ങളിലും ഗവേഷണം നടത്തുന്ന വിദ്യാർഥികൾ പലപ്പോഴും അവരുടെ പഠന ആവശ്യങ്ങൾക്കായി ഈ ലൈബ്രറി സന്ദർശിക്കാറുണ്ട്.
മണിഭവനിൽ താമസിച്ചിരുന്ന കാലത്ത് അസുഖബാധിതനായി ഗാന്ധി ചികിത്സയിലായിരുന്ന ദിവസങ്ങൾ ഓർത്തെടുക്കുകയാണ് ഗാന്ധി മ്യൂസിയത്തിലെ എക്‌സിക്യുട്ടീവ് സെക്രട്ടറിയായ മേഘശ്യാം അസ്‌ഗോങ്കർ. ഗാന്ധിയുടെ സ്ഥിതി അതീവഗുരുതരമാണെന്ന് അറിയിച്ച ഡോക്‌ടർ, ഭക്ഷണത്തിൽ ആട്ടിൻപാൽ ഉൾപ്പെടുത്താൻ കസ്തൂർബ ഗാന്ധിയെ നിർദേശിച്ചിരുന്നു. ഒടുവിൽ അത് സുഖം പ്രാപിക്കാൻ സഹായിക്കുകയും ചെയ്തു.