ಏನಿದು ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ? ರಾಜೀನಾಮೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವರ ಕಥೆ ಏನು? ಇಲ್ಲಿದೆ ಫುಲ್ ಡಿಟೇಲ್ಸ್‌ -

ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಿರು ಮಾಹಿತಿ ಇದು.

ಬೆಂಗಳೂರು:ಪ್ರಸಕ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ 'ಬೃಹನ್ನಾಟಕ' ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಂತ ತಲುಪುವತ್ತ ಸಾಗಿದ್ದು, ಅತೃಪ್ತ ಶಾಸಕರನ್ನು ಹೆಡೆಮುರಿ ಕಟ್ಟಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್​ ಮತ್ತು ಜೆಡಿಎಸ್​ ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಮುಂದಾಗಿವೆ. ಹಾಗಾದ್ರೆ, ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ ಅಂದ್ರೆ ಏನು? ಯಾವಾಗ ಶುರುವಾಯ್ತು? ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯದ ಮುಂದಿನ ಗತಿ ಏನು? ಇಲ್ಲಿದೆ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿರಬೇಕಾದ ವಿಚಾರಗಳು.

ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 'ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ' ಬಗ್ಗೆ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಿರು ಮಾಹಿತಿ ಇದು.

* ‘ಆಯಾ ರಾಮ್ ಗಯಾ ರಾಮ್’/ ಬಂದ ಪುಟ್ಟ ಹೋದ ಪುಟ್ಟ ಎಂಬುದು 1967ರಲ್ಲಿ ಹರಿಯಾಣ ಶಾಸಕ ಗಯಾ ಲಾಲ್ ಅವರು ಒಂದೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಕಪ್ಪೆ ಜಿಗಿತದ ಬಳಿಕ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವಿದು.

ಸದನದಲ್ಲಿ ಬಿಎಸ್​ವೈ

* ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾನೂನು ಎಂಬುದು ಚುನಾಯಿತ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯು ತನ್ನಿಷ್ಟದಂತೆ ಪಕ್ಷ ಬದಲಾಯಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿದೆ.

* ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ದಿ. ರಾಜೀವ್‌ ಗಾಂಧಿ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 1985ರ ಜನವರಿ 30ರಂದು 'ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯಿದೆ'ಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. ಸಂವಿಧಾನದ 10ನೇ ಪರಿಚ್ಚೇಧದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈ ಕಾಯ್ದೆ ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಬಹುದು.

* ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಪಕ್ಷಾಂತರ ಮಾಡಿದ್ದಾನಾ ಇಲ್ಲವೋ? ಎಂಬ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಧಿಕಾರ 'ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾಯ್ದೆ'ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಭಾಧ್ಯಕ್ಷರಿಗಿದೆ.

* ಶಾಸಕರೊಬ್ಬರು ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ತ್ಯಜಿಸಿದರೆ ಅಥವಾ ಮತದಾನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದರೆ ಅದನ್ನು ದೋಷಪೂರಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಶಾಸಕರನ್ನು ಯಾವಾಗ ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಬಹುದು?

* ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುವ ಯಾವುದೇ ಶಾಸಕ/ ಸಂಸದನು ತಾನು ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಶಾಸಕ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡದೆ, ಇನ್ನೊಂದು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದರೇ ಅದು ಪಕ್ಷಾಂತರ. ಅಂಥವರನ್ನು ಸ್ಪೀಕರ್ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ ಶಾಸಕ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಬಹುದು.

* ಅಧಿವೇಶನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಸೂದೆಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವ ಮತದಾನಕ್ಕೆ ಸರ್ಕಾರದ ಪರ ಸಮ್ಮತಿ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೊಂದು ತನ್ನ ಶಾಸಕ/ಸಂಸದರಿಗೆ ಲಿಖಿತ ಸೂಚನೆ (ವಿಪ್‌) ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕವೂ, ಅದನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಮಾಡುವ ಹಾಗೂ ಮತದಾನದಿಂದ ದೂರ ಉಳಿಯುವವರನ್ನು ಪಕ್ಷಾಂತರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಅಂತವರನ್ನು ಶಾಸಕ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಬಹುದು.

ರಾಜೀನಾಮೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅತೃಪ್ತ ಶಾಸಕರ ತಂಡ

ಹಾಗಾದ್ರೆ, ಯಾವುದು ಪಕ್ಷಾಂತರವಲ್ಲ?

* ಒಬ್ಬ ಶಾಸಕನು ತನ್ನ ಮೂಲ ಪಕ್ಷದ ಸಮೇತ ಬೇರೊಂದು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿ ತಾನು ಹಾಗೂ ಉಳಿದ ಮೂಲ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರು ಆ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರೆ ಅದು ಪಕ್ಷಾಂತರವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

* ಸಭಾಪತಿ, ಸ್ಪೀಕರ್​ಗಳು ತಾವು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವುದು ಪಕ್ಷಾಂತರ ಎನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ಸ್ಪೀಕರ್ ರಮೇಶ್ ಕುಮಾರ್​

* ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಪಕ್ಷದ ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಶಾಸಕರು/ಸಂಸದರು ಬೇರೆ ಪಕ್ಷದ ಜತೆ ವಿಲೀನವಾದರೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ರಾಜಕೀಯ ಗುಂಪು ಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ ಅದು ಪಕ್ಷಾಂತರವಲ್ಲ.

ಶಾಸಕರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಿದರೆ ಏನಾಗುತ್ತದೆ?

* ಪ್ರಸ್ತುತ ಸದನದ (15 ನೇ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆ) ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಇದರರ್ಥ ಅವಳು/ ಅವರು 15ನೇ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಅವರು/ ಅವಳು ಮುಂದಿನ ವಿಧಾನಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ (16ನೇ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆ) ಸ್ಪರ್ಧಿಸಬಹುದು. ಅಲ್ಲದೆೇ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಕಾಯ್ದೆ- 164 (1ಬಿ) ಅನ್ವಯ, ಅನರ್ಹಗೊಂಡ ಸದಸ್ಯ/ ಸದಸ್ಯೆ ಅವಧಿ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೆ ಮರು ಆಯ್ಕೆಯಾದರೂ ಸಚಿವರಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

* ಕೆಲವು ಸಂಸದರು/ ಶಾಸಕರನ್ನು ಅಪರಾಧ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಗಾದ ಬಳಿಕವೂ ಅವರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ (ಆರ್‌ಪಿ) ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್- 8ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು 6 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಆರ್‌ಪಿ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್- 8 (4) ಅನ್ವಯ ಅನರ್ಹ ಸಂಸದರು/ ಶಾಸಕರು ಮೂರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರೆ ಶಿಕ್ಷೆಗೊಳಗಾದ ನಂತರವೂ ಅವರು ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಬಹುದು.

ಸಿಎಂ- ಡಿಸಿಎಂ ಸಮಾಲೋಚನೆ

ಸಮಯದ ಮಿತಿ

* ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ಅನರ್ಹತೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿಲ್ಲ.

ರಾಜೀನಾಮೆ v/s ಅನರ್ಹತೆ

* ಶಾಸಕರನ್ನು ಅನರ್ಹಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಅವಳು/ ಅವರು ಮರು ಚುನಾಯಿತರಾಗದೆ ನೂತನ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಸಚಿವರಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

* ಆದರೆ, ಶಾಸಕ/ ಶಾಸಕಿಯೊಬ್ಬರು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರೆ ಅವರನ್ನು ಸಚಿವರನ್ನಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ಆರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್​ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.